SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

3. maTematikuri meTodi ekonomikuri azrovnebis istoriaSi

ekonomikur mecnierebaSi maTematikuri meTodis Casaxva sakmaod xangrZlivi procesia, romelic gadajaWvulia ekonomikuri codnis TandaTanobiTi formalizaciisa da maTematizaciis procesTan. SeiZleba iTqvas, rom ekonomikuri mecnierebis formalizaciisa da maTematizaciis ”xarisxis” zrdasTan erTad maTematikuri meTodi ufro da ufro Rirseul adgils ikavebda ekonomikur kvlevebSi.

Cven ukve aRvniSneT, rom am mimarTulebiT pirvelebi iyvnen u. petti da f. kene. petis damsaxureba, cxadia, imaSi mdgomareobda, rom man yvelaze adre daayena ekonomikur mecnierebaSi maTematikis enis gamoyenebis sakiTxi.

rac Seexeba kenes, man erTerTma pirvelma danerga Tavis ”ekonomikur cxrilSi” maTematikuri midgoma makroekonomikaSi, gaakeTa ra ”wliuri Semosavlebis da avansebis” gaangariSebebi, rac msgavsia GNP-sa da NNP-s gaangariSebebisa Tanamedrove makroekonomikur analizSi.

gansakuTrebuli wvlili maTematikuri meTodis damkvidrebaSi Seitana frangma ekonomistma antuan kurnom. Tavis naSromSi (rac praqtikulad SeumCneveli darCa misi TanamedroveebisaTvis) ”simdidris Teoriis maTematikuri principebis gamokvleva” (1838 w.) man pirvelma gamoiyena maTematikuri xerxebi ekonomikuri WeSmaritebebis gamosayvanad, kerZod, Camoayaliba erToblivi moTxovnis kanoni, monopolisturi faswarmoqmnisa da danaxarjebis konkurentuli meqanizmis Teoriebi mkacr maTematikur enaze.

XIX saukunis meore naxevars ganekuTvneba agreTve marginaluri maTematikuri skolis Camoyalibeba ekonomikur azrovnebaSi.

maTematikuri skola SeiZleba ganvmartoT rogorc ekonomistTa jgufi, romlebic cxovroben erT regionSi daaxloebiT erTidaimave periodSi da romelTa meTodologia cxadi Tu aracxadi formiT amtkicebs maTematikuri meTodebis prioritets yvela sxva meTodebTan SedarebiT rogorc makroekonomikr, ise mikro ekonomikur gamokvlevebSi.

ekonomikuri azrovnebis istoriaSi cnobilia ramdenime msxvili ekonomikuri skola, romelTaganac pirveli iyo skola, romelic Camoyalibda marginaluri midgomis safuZvelze XIX saukunis bolos. am skolis yvelaze TvalsaCino warmomadgenlebi iyvnen l. valrasi (Sveicaria), v. pareto (italia), u. jevonsi, f. ejvorti (didi britaneTi), k. vikseli (Svecia).

es skola efuZneboda mkveTrad gamoxatul marginalur meTodologias da analizis procesSi aqtiurad iyenebda sxvadasxva kategorias: zRvruli sargeblianoba, zRvruli mwarmoebluroba, gossenis orive kanoni, indiferentulobis mrudebi da a.S. TandaTanobiT, ekonomikur-maTematikuri meTologiis gavrcelebasTan erTad marginalurma skolam Sewyvita arseboba, rogorc calke aRebulma mimarTulebam da Seerwya ekonomikur-maTematikuri skolebisa da doqtrinebis saerTo nakads.

rusuli maTematikuri skolis (XIX saukunis bolo, XX saukunis dasawyisi) TvalsaCino warmomadgenelia e.slucki, romlis saxelTan dakavSirebulia samomxmareblo biujetis mdgradobis gantoleba.

rac Seexeba sabWoTa maTematikur skolas (XX saukunis 50-60-iani wlebi), mis yvelaze didi warmomadgeneli, udavod, l. kantoroviCia, romlis saxelTan dakavSirebulia maTematikuri programirebis amocanis dasma.

sxvaTa Soris l. kantoroviCi erTaderTi sabWoTa ekonomist-maTematikosia, romelsac 1975 wels nobelis premia mieniWa (amerikel ekonomist t. kupmansTan erTad). unda aRiniSnos nobelis komitetis Sesabamisi oficialuri formulireba: ”resursebis optimaluri ganawilebis TeoriaSi Setanili wvlilisaTvis”.

4. maTematikuri meTodebis ganviTarebis gzebi Tanamedrove ekonomikur kvlevebSi

ekonomikur-maTematikuri meTodebis energiulma ganviTarebam fundamenturi garRveva moaxdina axali ekonomikuri codnis formirebis mimarTulebiT. SeiZleba gamoiyos Tanamedrove ekonomikur-maTematikuri meTodebis ganviTarebis ramdenime ZiriTadi gza.

ekonomikuri procesebis maTematikuri modelireba Tavisi arsiT maTematikis gamoyenebis mTavar instruments warmoadgens sameurneo procesebis gamokvlevisa. ekonomikur-maTematikuri meTodebis mravalferovneba saSualebas iZleva metnaklebi warmatebiT gadavwyvitoT konkretuli ekonomikuri problemebi, rac maTematikuri modelirebis meTodis efeqturobis saukeTeso dadasturebaa.

Tanamedrove maTematikuri ekonomika sakiTxTa farTo wres: resursebis optimaluri ganawileba, samecniero-teqnikuri progresi, ekonomikuri wonasworobis Teoria da sxva problemebi. am dros maTematikur ekonomikas mkvlevari mihyavs mxolod formalur da logikur WeSmarit daskvnebamde maTematikuri instrumentebis gamoyenebiT, xolo maTematikuri ekonomikis modelebis Sinaarsobrivi interpretacia mis farglebs gareT gadis - Teoriuli da empiriuli ekonomikis sferoSi.

optimaluri marTvis meTodebi da meTodologia ikvlevs optimalobis principebis ekonomikur praqtkaSi danergvis problemebs. aq mTavaria ekonomikuri optimumis cneba. ekonomikuri optimumi - es aris ekonomikuri sistemis saukeTeso mdgomareoba yvela SesaZlo mdgomareobaTa Soris.

rogor SeiZleva am mdgomareobis miRweva ?

ekonomikuri optimalobisaken swrafva ganapirobebs optimaluri marTvis parametris SemoRebas. aseTi mdgomareobis miRweva damokidebulia rogorc marTvis subieqtze, ise marTvis obieqtzec, romelsac igi marTavs. optimalobis formaluri da maTematikuri gamosaxuleba unda Seesabamebodes marTvis Sinaarsobriv mxares: sxvanairad, marTva yovelTvis araoptimaluri iqneba da optimizaciis maTematikuri instrumenti sruliad usargeblo aRmoCndeba.

ekonometrika - es aris mimarTuleba, romelic axorcielebs minimum sami disciplinis - ekonomikuri Teoriis, social-ekonomikuri statistikisa da albaTobis Teoriis kombinirebas. mis mTavar amocanas warmoadgens ekonomikuri procesebisa da movlenebis gazomva da raodenobrivi analizi, konkretuli ekonomikuri amocanebis gadawyveta da miRebuli amonaxsnebis sameurneo praqtikaSi danergva.

ekonomikuri kibernetika Tavis TavSi moicavs ekonomikis sistemur analizs, ekonomikuri informaciis Teorias, ekonomikur semiotikas, marTvadi sistemebis Teorias da a.S. ekonomikuri kibernetikis mTavar meTods e.w. ”Savi yuTis” meTodi warmoadgens, romelic gulisxmobs ekonomikuri obieqtis modelirebas ekonomikuri informaciis cnobili monacemebiT mxolod mis Sesasvlelze da gamosasvlelze, xolo obieqtis (Sida) struqturis Sesaxeb mkvlevari araviTar informacias ar flobs.

samwuxarod, XX saukunis bolosaTvis ekonomikurma kibernetikam ver gaamarTla is didi molodini, romelic sawyis etapze masTan iyo dakavSirebuli. es, pirvel yovlisa, imiT aixsneba, rom ekonomiko-kibernetikuli midgoma upiratesad formalur xasiaTs atarebs, romelic ver axdens gavlenas rogorc TviT ekonomikuri sistemis arsze, ise masTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebaze. mas ufro SeuZlia dagvexmaros lokaluri da ara globaluri ekonomikuri amocanebis gadawyvetaSi, Tumca, unda aRiniSnos, rom principTa umravlesoba, romelic Cadebuli iyo ekonomikur kibernetikaSi adreul etapze, dResac sakmao warmatebiT gamoiyeneba ekonomikur mecnierebaSi.

TamaSTa Teoriam Tavisi gamoyeneba ekonomikur procesebSi hpova gasuli saukunis Sua periodidan, raSic fundamenturi roli iTamaSa amerikeli mecnierebis j. neimanisa da o. morgenSternis monografiam ”TamaSTa Teoria da ekonomikuri qceva” (1944 w.). iqedan moyolebuli, TamaSTa Teoriis sxvadasxva meTodi ekonomikaSi gamoiyeneba strategiul dagegmvasTan da marTvasTan dakavSirebuli problemebis analizis procesSi, menejmentis praqtikaSi, ekonomikur konfliqtologiaSi da a.S. TamaSTa Teoriis elementebi agreTve gamoiyeneba saqmiani TamaSebis Catarebisa da ekonomikuri eqsperimentirebis praqtikaSi.

vajamebT ra Tanamedrove maTematikuri meTodebis gamoyenebis mniSvnelobas ekonomikuri codnis ganviTarebaSi, sainteresoa yuradRebis gamaxvileba Semdeg garemoebaze - ekonomistebs Soris, romelTac 1969-2002 wlebSi nobelis premia miiRes, 45-dan 60%-mde ekonomist-maTematikosia imaze damokidebulebiT, Tu ras vigulisxmebT ”ekonomikur-maTematikuri meTodebis” ganviTarebaSi, radganac, iSviaTia nobelis premiis laureati sakuTari maTematikuri gaangariSebebis gareSe. moyvanili procentuli maCveneblebi, udavod, xazs usvams maTematikuri meTodebis mniSvnelobas Tanamedrove ekonomikuri Semecnebis procesSi.