SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

3. istoriuli meTodi ekonomikur istoriaSi

ekonomikuri istoria (ekonomikis istoria) is ekonomikuri mecnierebaa, romelic qronologiuri TanmimdevrobiT ikvlevs spontanurad ganviTarebad sameurneo procesebs.

ekonomikis istoria erT-erTi yvelaze ufro masStaburi da gavleniani ekonomikuri mecnierebaa, ekonomikis istorikosebi ki erTob STambeWdav razms Seadgenen ekonomistebis armiaSi. ekonomikis istoriis ganxriT ramdenime fundamenturi Jurnali arsebobs: Explorations in Economic History; Journal of Economic History; European Journal of Economic History da sxva. aqtiurad moqmedebs ekonomist istorikosTa saerTaSoriso asociacia, romelic regularulad atarebs saerTaSoriso kongresebs ekonomikis istoriis kuTxiT, romelzec am mecnierebis yvelaze saWirboroto sakiTxebs ganixilaven (bolo kongresi 2002 w. Sedga argentinaSi, buenos-airesSi, romelSic 87 seqcia muSaobda).

rogorc nebismier sxva ekonomikur mecnierebas, ekonomikis istoriasac Tavisi mTavari meTodologiuri problemebi aqvs, romlebic istoriuli meTodis gamoyenebas ukavSirdeba, - is problemebi, romelTa mogvarebac saboloo jamSi Teoriuli sakiTxebis gadaWrazec axdens gavlenas.

statistikiT gatacebas akritikebs meore cnobili istorikosi r. kolingvudic:

„istorikosisTvis statistikuri kvleva kargi msaxuria, magram cudi batoni. statistikuri ganzogadebani mas arafers aZleven manam, vidre maTi meSveobiT igi ar gamoavlens gansazogadebeli faqtebis ukan mdgar azrs“ .

amis miuxedavad, raodenobrivi da statistikuri analizi sul ufro Rrmad da Zlier inergeba ekonomikis istoriis kategoriobriv da cnebiT aparatSi, amis mizezebi ki aSkaraa - istoriul-ekonomikuri codnis sizustis momateba.

„istoriuli codnis am (istoriul-ekonomikur) dargSi raodenobrivi midgoma upirveles yovlisa aris sizuste. sizuste, romelic vlindeba terminologiis dazustebaSi, wyaroSi ararsebuli codnis miRebaSi, mkafio albaTobisa da maTematikuri modelis SedgenaSi, movlenaTa Sedarebis erTiani unificirebuli kriteriumis povnaSi, informaciis elementebis detalur gadarCevaSi, TvalsaCino reprezentaciaSi grafebis, cxrilebisa da grafikebis daxmarebiT. garda amisa, esaa konkretulSi zogadis da zogadSi konkretulis povnis meTodi“.

dasavleTis istoriul-ekonomikur mecnierebaSi axali ekonomikuri istoriis skolis gavleniT Camoyalibda warmodgena kliometriaze (klio - istoriis ZvelberZnuli muza + metreo [Zv. berZn.] gazomva) rogorc istoriul-ekonomikuri procesebis Seswavlis sagangebo meTodze (termini „kliometria“ pirvelad d. nortma da r. fogelma SemoiRes).

kliometria aris ekonomikis istoriasa da ekonomikur moZRvrebaTa istoriaSi yvela im kvlevis erToblioba, romlebic aqtiurad iyeneben statistikur da raodenobriv meTodebs.

kliometriuli midgomis Casaxva unda davukavSiroT axali ekonomikuri istoriis skolis saqmianobas XX s. 60-70-ian wlebSi (ix. qvemoT) da mis or ZiriTad warmomadgenels - d. nortsa da r. fogels. imis gamo, rom Zalian Znelia am mimarTulebis mTeli saqmianobis ramdenime gverdze gadmocemac ki, kliometrul midgomaSi aRvniSnavT mxolod or saintereso moments: jer erTi, esaa idea imis Sesaxeb, rom Teoriul ekonomikur codnaSi arsebuli xarvezebis Sevseba kliometruli analizis meSveobiTaa SesaZlebeli, xolo, meore mxriv, esaa kontrfaqtobrivi situaciis nayofieri cnebis SemoReba - situaciisa, romelsac rusuli socialuri mecnierebebis enaze „alternatiul situacias“ uwodeben xolme.

„kliometrul meTodologiaSi kontrfaqtobriv situacias uwodeben raodenobrivi maCveneblebis ama Tu im SerCevis meSveobiT modelirebul situacias, romelic ama Tu im mxriv ewinaaRmdegeba sakvlev istoriul movlenas; e.i. „situacias“, romelic ar gvxvdeba realur istoriaSi. sxva sityvebiT rom vTqvaT, kontrafaqtobrivi situaciis konstruirebisas istorikosma unda dasvas kiTxva: ra iqneboda, rogor warimarTeboda realuri istoriuli procesi, realuri istoriidan Tu gamovricxavT ama Tu faqtoris moqmedebas, an, piriqiT, gaviTvaliswinebT romelime damatebiTi faqtoris moqmedebas? raodenobriv maCvenebelTa sistemis formiT aRwerili (dafiqsirebuli, gazomili) realuri istoriuli procesis an faqtis raime kontrafaqtobriv situaciasTan (e.i. raodenobriv maCvenebelTa imave, magram mizanmimarTulad saxeSecvlil sistemasTan) Sepirispireba iqneba swored sakvlevi istoriuli procesis an movlenis hipoTezuri deduqciuri modeli.

meore fundamenturi meTodologiuri problemaa ekonomikuri Teoriis periodizaciis problema. kerZod, imis gansazRvra, Tu ras warmoadgens e.w. msoflio (an sayovelTao) ekonomikuri istoria.

istorikosTa didi nawili sayovelTao ekonomikur istorias uwodebs, upirveles yovlisa, im qveynebis ekonomikas, romlebic wamyvan rols TamaSobdnen msoflio ekonomikur ganviTarebaSi - didi britaneTi, aSS, safrangeTi, italia, germania, ruseTi. Tumca, ekonomikis istorikosTa mniSvnelovani jgufi ar eTanxmeba msoflio ekonomikur ganviTarebaSi danarCeni qveynebis rolis dakninebas da imis gatanas cdilobs, rom termins „sayovelTao“ (an „msoflio“) aq ufro farTo konteqsti hqondes da moicavdes naklebad ganviTarebuli, teqnologiuri parametrebiT CamorCenili qveynebisa da xalxebis istorias.

bolo Tvalsazrisi faqtobrivad cdilobs garkveuli aspeqtiT „gaaTanabros“ qveynebisa da regionebis ekonomikuri istoriebi, ekonomikuri refleqsiisTvis ufro metad xelmisawvdomi gaxados ekonomikuri ganviTarebiT CamorCenili saxelmwifoebis sameurneo gamocdileba. aseT pozicias, albaT, aqvs arsebobis ufleba, gansakuTrebiT, Tuki igi Sevsebulia civilizaciuri da kulturologiuri midgomebiT. yvelaze CamorCenili meurneobac ki interess unda aRZravdes msoflio ekonomikuri istoriis TvalsazrisiT, Tuki Cven mas ganvixilavT ara marto meurneobad, aramed ekonomikur kulturad da ekonomikur civilizaciad. raRac „etalonad“, „klasikur tipad“ calkeuli xalxebisa da qveynebis ganviTarebis SerCevac xom Zalian xSirad sakmaod pirobiTia da subieqtivizmis mniSvnelovani elementis Semcveli. „is, rasac dRes „etalonad“ miiCneven, xval SesaZloa aRar iyos aseTi“, - es msjeloba „ekonomikuri ganviTarebis nebismier klasikur tipsa da formaze SegviZlia gavavrceloT“. amgvarad msoflio (sayovelTao) ekonomikuri istoria Tavisi namdvili gagebiT aris absoluturad yvela saxelmwifosa da xalxis istoria, mowinavea isini Tu CamorCenili.

bunebrivia, ekonomikuri istoriis meTodologiuri da masTan mWidrod dakavSirebuli Teoriuli problematika zemoxsenebuli ori meTodologiuri problemiT ar amoiwureba. Cveni amocana mxolod isaa, rom maTi arseboba mivaniSnoT. rac Seexeba sakuTari mecnierebis mravalricxovani sakvanZo sakiTxebis gadaWras, es TviTon ekonomikis istorikosebis movaleobaa.