SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

3. ekonomikuri gazomva (Sefaseba)

kvlevis empiriuli done moicavs ara marto zemoaRniSnul or meTods, aramed umniSvnelovanes empiriul proceduras (zogierTi operaciis empiriul Tanamimdevrobas anu, moqmedebaTa da kvlevis organizaciis wesebis sistemas) - gazomvas. is aris faqtebisa da movlenebis raodenobrivi gazomvis safuZveli.

gazomva empiriuli proceduraa, romlis daxmarebiT gasazomi obieqti Seudardeba raime etalons da iRebs cifrul gamosaxulebas gansazRvruli masStabiT an gansazRvruli SkaliT.

sxvadasxva obieqtebis raodenobrivi gazomvis meTodologiasa da problematikas swavlobs mecnierebis specialuri sfero, romelsac kvalimetria ewodeba (laT. „kvalis“ - rogori, rogori xarisxis + Zv. berZn. „metrea“ - gazomva). kvalimetria iyofa Teoriul da gamoyenebiT nawilebad. Teoriuli kvalimetria ikvlevs obieqtebis raodenobrivi Sefasebis saerTo meTodebs Tvisebrivi bunebis ugulebelyofis gziT. gamoyenebiTi kvalimetria obieqtebis raodenobrivi Sefasebis meTodologias swavlobs maTi Tvisebrivi specifikis gaTvaliswinebiT (mag., produqciis an saqmianobis saxe, specialistebis kategoria da sxv.).

gazomva, rogorc gnoseologiuri da meTodologiuri procedura, metad sustadaa Seswavlili; ufro seriozuli Sedegebia miRebuli gazomvis maTematikur da statistikur danarTebSi, Tumca, maT ar SeuZliaT zemoaRniSnuli warumateblobis kompensireba.

gazomvis procedura aucileblad unda iqnas ganxiluli, rogorc dakvirvebis proceduris raodenobrivi damateba. gazomva saSualebas iZleva, rom dakvirveba ufro zusti da sando da Sesabamisad, ufro saimedo iyos sxva mkvlevarebisaTvis. am ukanasknelT, gamoiyenes ra sakuTari kolegebidan monacemebi, ufro martivad SeuZliaT Seamowmon es monacemebi da Seafason maTi adekvaturoba. amgvarad, gazomva xels uwyobs sxvadasxva damkvirveblis komunikacias da maT Soris ndobiT urTierTobebs ayalibebs.

gazomva, rogorc operacia da procedura, ramdenime etapad iyofa:

1. 
   im Tvisebis (parametris) arCeva, romlis intensivobac unda gaizomos;
   
2. 
   mocemuli Tvisebis Sesabamisi etalonis tipis SerCevis proceduris ganxorcieleba;
   
3. 
   gazomvis aqtis ganxorcieleba, rac xorcieldeba sakvlevi sistemidan arCeuli Tvisebis abstragirebis gziT da misi SedarebiT sistemis etalonTan;
   
4. 
   miRebuli ricxvis (anu mniSvnelobis) interpretacia;
   
5. 
   aseTi interpretaciis praqtikuli SesaZleblobis Semowmeba.
   

aseTi mravaletapuroba ganapirobebs am proceduris ekonomikur kvlevebSi gamoyenebis SesaZleblobas.

ekonomikuri kvlevebisas ganxorcielebul gazomvebs, ekonomikur gazomvebs uwodeben.

rogorc me-5 TavSi aRvniSneT, ekonomikuri gazomva, rogorc procedura an operacia, amdidrebs da aRrmavebs ekonomikur analizs, amaRlebs ekonomikuri codnis sizustes da saimedoobas. ekonomikuri mecnierebis ganviTarebis kvalobaze izrdeba gasazomi ekonomikuri faqtebis ricxvic, srulyofili xdeba maTi damuSavebis statistikuri da maTematikuri meTodebi, rac, Tavis mxriv, amaRlebs ekonomikuri kvlevis xarisxs.

ekonomikuri gazomva empiriuli proceduraa (operacia), romlis drosac raime sameurneo obieqti an misi parametrebi Seudardeba gansazRvrul etalons, xolo saboloo Sedegi ki gansazRvrul SkalaSi gamoixateba.

ekonomikuri gazomva araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba gauTanabrdes fizikur an qimiur gazomvas; gazomvisTvis ekonomistebs ara aqvT aranairi instrumenti an reaqtivi. ekonomikuri gazomvis specifika swored imaSia, rom aris ra empiriuli procedura, rogorc wesi, masSi Serwymulia analizis orive done - empiriuli da Teoriuli. TviT empiriuli problemebi aq xandaxan iseTi rTuli da CaxlarTulia, rom maTi mxolod empiriuli saSualebebiT gadaWra sruliad SeuZlebelia. es problemebi gardauvlad „iTreven“ Teorias da amiT de - faqto gadaiqcevian Teoriul problemad.

magaliTad SeiZleba moviyvanoT cnobili dava kardinalizmsa da ordinalizms Soris Rirebulebis (anu faseulobis) gazomvis Sesaxeb.

kardinalistebi Tvlidnen, rom Rirebulebis (faseulobis)zRvruli sargeblianobis formaSi gazomva aris savsebiT ganxorcielebadi da realizebadi procesi. raime sikeTis faeuloba rom gaizomos, sakmaria aigos am faseulobis Rirebulebebis Tanamimdevruli skala da is fulSi gamoisaxos. Tundac, miRebul Sedegs garkveuli pirobiTi saxe hqondes, is mainc imsaxurebs ndobas da SesaZloa miRebul iqnas simarTled.

kardinalizmis sawinaaRmdego pozicia daikaves ordinalistebma. isini uaryofdnen sargeblianobis gazomvis SesaZleblobas, uaryofiTad iyvnen ganwyobilni sargeblianobis sazomi erTeulis SemoRebisadmi, aseve uaryofdnen sargeblianobis Sekrebadobis meTodis Sedegianobas. sargeblianobis gazomvisa da sargeblianobis sazomi erTeulis gansazRvra vercerTma mimdinareobam ver SeZlo.

erTi SexedviT, Cvens winaSe idga sufTa empiriuli problema: ama Tu im sikeTis sargeblianobis gazomva xom dawyebiTi empiriuli proceduraa. magram ramdenadac yvela „xelsawyo“ da „mowyobiloba“ ekonomikur mecnierebaSi SeiZleba arsebobdes mxolod Teoriuli konceptualuri sqemebis saxiT, Tavad Rirebulebis gazomvis empiriuli procedura Teoriul procedurad transformirdeba da sanam ar iqneba napovni urTierTmisaRebi Teoriuli meTodi, gazomvis skalis SemoReba SeuZlebeli iqneba. Teoriuli davis gadawyvetamde urTierTmisaRebi empiriuli meTodis Sesaxeb laparakic ar SeiZleba. erTaderTi, rac aq SeiZleba gakeTdes, aris is, rom Seecadon ekonomikuri mecnierebis meTodologia sociologizaciis, fsiqologizaciis an, Tundac, fizikalizaciis mimarTulebiT waswion. bolo dromde yvelaze ukeTesad sociologizacia xorcieldeboda. vinaidan sociologia, upiratesad, verbalur dakvirvebebze agebuli mecnierebaa (adamianTa mosazrebebze dakvirveba da ara maT qcevebze), ekonomikuri codnis Semdgomi sociologizacia Sevida fundamentur winaaaRmdegobaSi ekonomikuri mecnierebis pozitiur da bunebriv-samecniero orientaciasTan. amis gamo, ekonomikuri mecniereba ufro metad fsiqologiasa da maTematikasTan daaxloebisken iyo orientirebuli, vidre sociologiasTan.

4. ekonomikuri dakvirvebis saxeebi

SevecadoT, movaxdinoT ekonomikuri dakvirvebis ZiriTadi saxeebis klasifikacia da mivuTiToT maTi adgili da roli ekonomikur kvlevebSi.

daviwyoT Cveni pirveli tipologiidan - dakvirvebis dayofa CarTulobiTi (TanamonawileobiTi) da araCarTulobiTi (martivi). umetes SemTxvevebSi ekonomistebi, rogorc wesi, araCarTulobiT (martiv) dakvirvebas iyeneben. ekonomistebis uSualo monawileoba ama Tu im dasakvirvebel sameurneo procesebSi uaRresad iSviaTi movlenaa. Tumca, CarTulobiT dakvirvebas aqvs Tavisi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.

CarTulobiTi damkvirveblisaTvis aris imis saSiSroeba, rom man dakargos obieqturoba, Cadges imaT poziciaSi, romelTa wreSic is moqmedebs. Tumca, aseTi dainteresebuloba upiratesobac SeiZleba iyos, Tu ki sociologi (da aseve ekonomistic) naTlad Seafasebs situacias da kvlevis kargad mofiqrebul koncefcias gahyveba.

dakvirvebis klasifikaciisadmi meore midgoma dakavSirebuli iyo savele da laboratoriul kvlevebad mis dayofasTan. ekonomikuri kvlevebisaTvis ZiriTadad damaxasiaTebelia savele dakvirveba, laboratoriuli dakvirveba ki ukiduresad iSviaTad gvxvdeba - ufro xSirad is fsiqologiur, sociologiur da pedagogiur kvlevebSi gamoiyeneba.

mesame midgoma dakvirvebas yofda standartizebul da arastandartizebul dakvirvebad. ramdenadac TviT ekonomikur realobas, romelsac akvirdeba ekonomisti, aqvs upiratesad, stiqiuri, winaswarganusazRvreli xasiaTi, amitom ekonomikuri dakvirveba, ufro xSirad, arastandartizirebulia.

da bolos, meoTxe midgoma dakvirvebas yofda aqtorul da verbalur dakvirvebad. aqtoruli dakvirveba ekonomikur kvlevebSi niSnavs sameurneo sferoSi adamianebis qcevasa da moqmedebebze dakvirvebas, verbaluri dakvirveba ki aris respodentebis - ekonomikuri procesebis aqtorebis - sityvebsa da mosazrebebze dakvirveba.

ekonomikuri dakvirvebis ZiriTadi tipia aqtoruli dakvirveba. miuxedavad amisa, me-20 saukunis 60-70 ww-dan dawyebuli, ekonomistebi sul ufro xSirad iyeneben kvlevis verbalur meTodebs. maT profesiul garemoSi metad farTo gavrceleba hpoves: a) sameurneo dokumentebis analizma anu kontent-analizma, b) ekonomikurma gamokiTxvam, pirvel rigSi ekonomikurma anketirebam da intervirebam.

ekonomikuri gamokiTxvis problemebis Sesaxeb Semdeg ganyofilebaSi visaubrebT, aq ki ramdenime sityviT SevexebiT ekonomikur kvlevebSi dokumentebis analizisa da masTan mWidrod dakavSirebuli kontent-analizis gamoyenebis sakiTxebs.

sameurneo dokumentebis analizi aris is, rasTanac ekonomist-mkvlevars da ekonomist-praqtikoss aqvs yoveldRiuri Sexeba. r. pento da m. gravitci gamoyofdnen dokumentebis xuT ZiriTad tips:

1. 
   oficialuri (saarqivo dokumentebis CaTvliT);
   
2. 
   masmediaSi dabeWdili (gazeTebi, Jurnalebi da sxv.);
   
3. 
   ganawilebadi an gadacemadi informacia (mxatvruli da dokumenturi literatura);
   
4. 
   kerZo dokumentebi;
   
5. 
   naxatebi, audio da video Canawerebi da sxv.
   

dRes SeiZleba ukve gamoiyos dokumentebis meeqvse saxe - eleqtronuli, kompiuteruli dokumentebi. ekonomistebs, ZiriTadad, dokumentebis pirveli sami saxe ainteresebT da maTTan erTad, eleqtronuli informacia: swored aqedan iReben isini Tavdapirvel monacemebs. am dokumentebis analizi ufro xSirad mimdinareobs araformalizebulad da xarisxianad, xandaxan ki mkvlevarebi da analitikosebi mimarTaven raodenobriv meTodebsac, pirvel rigSi, ki kontent-analizs.

kontent-analizi ekonomikur kvlevebSi dokumenturi ekonomikuri informaciis raodenobrivi kvlevis meTodia, romelic efuZneba Sesaswavli teqstis xarisxobrivi parametrebis raodenobriv maxasiaTeblebad gadayvanas, maT Semdgom gadamuSavebas da analizs.

kontent-analizi teqstis azrobrivi erTeulebis gamoyofiT iwyeba. isini SeiZleba iyos:

• 
  calkeuli ekonomikuri cnebebi da terminebi;
  
• 
  pirovnebis, ekonomistebis, meure adamianebis saxelebi;
  
• 
  sameurneo movlenis an mmarTveli organoebis gadawyvetilebebis aRniSvna;
  
• 
  potenciuri adresatis apelacia.
  

Semdegi etapia ama Tu im azrobrivi erTeulebis, niSnebis gamoyenebis sixSiris aRniSvna. mesame, bolo etapze mkvlevari miRebul raodenobriv monacemebs warmoadgens diagramebis, cxrilebis, sqemebis saxiT, raTa miiRos TvalsaCino saxiT warmodgenili sarwmuno informacia.

kontent-analizs ekonomikur kvlevebSi SeuZlia metad pozitiuri Sedegi moitanos. Tumca, is gulisxmobs efeqturi sabazo hipoTezebis arsebobas da dasaxuli miznebis konkretulobas.

kontenturi analizis faseuloba damokidebulia kvlevis mier dadgenili hipoTezebze da maT gamomxatvel kategoriebze. is, uwinares yovlisa, aris pasuxi, romelsac mxolod dasmuli kiTxvidan, miznidan an kvlevis obieqtidan da a.S. gamomdinare aqvs faseuloba. kontenturi analizi saintereso rom iyos, saWiroa kargi Canafiqri, romlis meSveobiT SesaZlebeli iqneboda arsebuli problemebis SegrZneba da namdvili problemis Secnoba.³⁹

nebismieri sameurneo dokumentis mTavari kriteriumia saimedooba da utyuaroba. Tu esa Tu is sameurneo dokumenti iwvevs eWvs am maxasiaTeblebis mixedviT, maTi analizi ar ganapirobebs saimedo da xarisxiani ekonomikuri informaciis miRebis SesaZeblobas.