Saodat sadirova

6.2.2. Ikki qavatli shilish
Yirik shoxli mol terilari topografik qismlarining (yopqich, etak, yoqa) tuzilishi va xossalari bir xil emasligi sababli, ishlab chiqarish korxonalarida yagona texnologiya bo'yicha ishlab chiqarilgan terilarning sifati ham bir xil bo'lmaydi. Natijada bu terilar poyabzal sanoatida to'liq ishlatilmaydi.
Yirik shoxli mol terilarini shilish, qadimdan qorinning o'rta chizig'i bo'ylab kesish yo'li bilan amalga oshirilgan. Bunday terining topografik qismlari turli fizik-mexanik ko'rsatkichlar va har xil kimyoviy tarkib bilan tavsiflanadi. Charm ishlab chiqarishda yirik shoxli mol terilari ivitish-kullash jarayonlaridan so'ng yopqich, etak va yoqa qismlariga bo'linadi. Terining bunday shilinishi va keyingi dastlabki ishlov berishlar teri xomashyosidan to'g'ri foydalanish imkonini bermaydi.
Hay von tanasidan terini unumUroq shilish va unga navbatdagi ishlov berishlar bo'yicha bir qator uslublar tavsiya etilgan, jumladan, terini ikki qavatli shilish (yondan tilib terini shilish). Bu uslubga muvofiq yirik shoxli mollar terilari so'yilgan tanadan ikki qavat ko'rinishida shilinadi. Yuqorigi qavat (krupon) - tagcharm ishlab chiqarish uchun, pastki qavat (qorin qismi) - poyabzalning yuqori qismi charmi ishlab chiqarish uchun mo'ljallangan.
6.2.3. Terini naysimon shilish
Bu usulga muvofiq teri tanadan dumg'aza bo'ylab kesik qilib ajratib olinadi. Ko'pgina momiq mo'ynali hayvonlar: olmaxon, bo'ri, quyon, tulki, qorako'zan va boshqalarning terilari naysimon usulda shilinadi. Terini shilishda teri to'qimasida quyidagi kesiklar qilinadi (47- rasm).
166

- orqa oyoqlarning ichki tomoni bo'yicha
bir oyog'ining o'rta barmog'idan anal teshigi
orqali ikkinchi oyog'ining o'rta
barmog'igacha, dumg'aza va tag teri soch
qoplamini birlashtiruvchi chiziq bo'ylab;

• 
  oldingi oyoqlarining ichki tomoni bo'yicha o'rta barmpqdan tirsak bo'g'imi-gacha;
  
• 
  dum terisi uning quyi tomonining o'rtasidan choklanadi. Bunda dastlab anal teshigidagi to'g'ri ichak qirqib tashlanadi.
  

47-rasm. Terini naysimon shilish. Kesiklar tasviri.

Ba'zan dum terisi dum umurtqachasini sug'urib olgandan so'ng choklanadi (48-rasm). Bunda dumni choklash uchun maxsus tarnovli zonddan foydalanish o'rinli. Zond dum naychasiga kiritiladi va tarnov bo'ylab tekis kesik qilinadi. Barcha kesiklar bajarilgandan
so'ng, teri tanadan quyidagi ketma-ketlikda ajratiladi: orqa oyoqlar va sondan boshlab, so'ngra dum umurtqachasi ozod etiladi, so'ngra tanachani orqa oyoqlaridan tirbandga osiltirib, bosh yo'nalishi tomon oldingi oyoqlarigacha tortiladi.
So'ngra oyoqlar ozod etiladi. Oldingi va orqa oyoqlar barmoqlaridagi falangalar ombur bilan yo'qotiladi, tirnoqlari odatda terida saqlanadi.

48-rasm. Terini naysimon shilish ketma-ketligi: a) dumdan umurtqachani sug'urish; b) dum terisini so'kish.
167
Terini bosh tomondan shilishda pichoqdan foydalanib, quloq suprasi, ko'z teshiklari bogiami, lablar va burun tog'aylari kesiladi. Quloq tog'aylari odatda ombur bilan tortib olinadi, burun tog'aylari pichoq bilan kesiladi, qovoqlar, burun va lablar terida saqlanadi.
Ba'zi turlarning (nutriya, ondatra) terisini shilishda dum, oldingi oyoqlarning panjalari va orqa oyoqlarning tovonlari soch bilan qoplanganligi sababli yo'qotiladi. Quyon va tovushqon terilarining oyoq qismi sakrovchi bo'g'ingacha kesiladi.
Terilarni gorizontal holatda, stolga maxsus o'rnatilgan ilgaklar, ipli ilmoq yoki qisqichlar yordamida ham shilish mumkin. Ba'zi hayvonotchilik xo'jaliklarida teri shilish mexanizatsiyalashtirilgan. Jumladan, norka terisini shilish uchun SC-181 rusumli uskuna qo'Uaniladi. Ushbu uskuna 1 soatda 40 ta terini shilish quvvatiga ega.