Sanoatda sulfat kislotasi ishlab chiqarish Sulfat kislotasining xossalari va ishlatilish soxalari


Oltingugurt (IV) oksidini kontakt usulida oksidlash



Download 0,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/10
Sana25.04.2022
Hajmi0,72 Mb.
#581328
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
8 mavzu. Sanoatda sulfat kislotasi ishlab chiqarish

Oltingugurt (IV) oksidini kontakt usulida oksidlash. 
SO
2
, ni SO
3
ga oksidlash 
sulfat kislota ishlab chiqarishning eng asosiy bosqichidir. Shuning uchun xam sulfat 
kislota ishlab chiqarishning bu usuli kontakt usuli deb ataladi. Kontakt bu 
to`qnashuv degan ma’noni anglatib, SO
2
gazning kattalizatori bilan to`qnashuvini 
bildiradi. SO
2
ni kontakt usulida SO
3
ga aylantirish geterogen egzotermik kattalizga 
tipik misol bo`la oladi. Bu reaksiya gaz hajmini kamayishi bilan beradigan qaytar 
ekzotermik jarayonidir. 
2SO
2
+O
2
=SO
3
+189kJ 
Shuning uchun xam Le-Shatelye pirintsipiga muvofiq bu reaksiya muvozanat 
haroratning pasayishi va bosimning ortishi bilan SO
3
hosil bo`lishi tomon siljiydi. 
Ammo sulfat kislota ishlab chiqarishda yuqori bosim qo`llanilmaydi chunki SO
2
va 
kislorodning kontsetratsiyasi kuyundi gaz tarkibida 20% dan oshmaydi. Qolgan 80% 
gaz azotdan iborat bo`lib bunday aralashmaga yuqori bosim qo`llash bosimni hosil 
qilish xarajatlarini qoplaymaydi. 
Atmosfera bosimida va 475
0
C haroratda SO
3
hosil bo`lishining gazlar 
aralashmasining % tarkibiga bog`liqligi quyidagicha bo`ladi: 
SO
2
ning % miqdori 






10 
O
2
ning % miqdori 
18,2 14,1 12,7 11,3 10,0 8,6 7,2 
SO
2
ni SO
3
ga aylantirishning % 
miqdori 
97.1 96.5 96.2 95.8 95.2 94.3 92.3 
Bundan ko`rinib turibdiki 2% SO
2
bo`lganda SO
3
ga aylanish darajasi eng 
yuqori 97,1 % bo`ladi, ammo bunda kontakt aparatining maxsuldorligi past bo`ladi. 
SO
2
ni miqdori orta borgan sayin SO
3
ga aylanish darajasi pasayib boradi. Optimal 
gazlar aralashmasi quyidagicha bo`ladi: 7-8% SO
2
, 10-11% O
2
va 82% N
2
. Shunday 
tarkibli aralashma 400
0
C haroratda 99,2 % unum beradi. Ammo bunday haroratda 
reaksiya tezligi va demak maxsuldorlik juda past bo`ladi. (58- rasmga qarang). 
Shuning uchun ham hozirgi zamon vanadiyli kontakt massasida oksidlashni bir 
necha bosqichda olib boriladi. Har bir bosqichni o`zini optimal temperasi aniqlanadi. 
Bu harorat birinchi bosqichdan (580-600
0
C) oxirgi bosqichga (450-400
0
C) tomon 
pasayib boradi. 


10
SO
2
ni oksidlanish jarayoni eng avvalo qo`llaniladigan kattalizatorning aktivligi 
bilan aniqlanadi. SO
2
ni oksidlanishiga minglab moddalar ta’sir etadi. Ammo sulfat 
kislota ishlab chiqarish sanoatida turli davrlarda faqat uchta kattalizatordan 
foydalanilgan. Bular: 1. Platina metali; 2. Temir (III) oksidi; 3. Vanadiy (V) oksidi. 
Bulardan eng aktivi platinadir, ammo u juda qimmat turadi hamda oz miqdorda 
mishyak tasirida qaytmas bo`lib zaharlanidi. Temir (III) oksidi esa arzon, mishyak 
bilan zaharlanmaydi, ammo faqat 625
0
C dan yuqori haroratdagina kattalitik aktivlik 
ko`rsatadi. Biroq bunday yuqori haroratda SO
2
ning SO
3
ga aylanishi 70% dan ham 
kam, odatda 50-60% bo`ladi. Shuning uchun ham u faqatgina taxminiy 
kontaklashdagina foydalanilgan. Vanadiyli kattalizator platinadan ancha arzon va 
mishyak birikmalari bilan zaharlanish darajasi platinaga nisbatan bir necha ming 
marta kamdir. Mana shuning uchun ham sobiq ittifoqimizdagi barcha sulfat kislota 
ishlab chiqaradigan zavodlar faqat vanadiyli kontakt massasidan foydalanayotir. 
Vanadiyli kattalizator massasi 7% V
2
O
5
dan va aktivlovchi (pramotr)-ishqoriy 
metall oksidlaridan (ko`pincha K
2
O qo`llaniladi) iborat bo`lib, bu aralashma yuqori 
aktivlikka ega bo`lgan g`ovak alyumosilikatlar yoki kremniy (IV) oksidiga 
shimdiriladi, hosil bo`lgan aralashmadan turli shakllarda: g`ovak granulalar (shar 
shaklida ), tabletkalar va xalqalar shaklida 5mm, kattalikda kattalizator tayyorlanadi. 
Hozirgi zamon kontakt apparatlari asosan qaynovchi qavatda ishlovchi 
apparatlar bo`lib, unda SO
2
ni oksidlanish darajasi 99% ga tengdir Kontakt usulida 
sulfat kislota ishlab chiqarishning oxirgi bosqichi bu oltingugurt (VI) oksidining 
absorbtsiyalanib kontsentrlangan sulfat kislota va oleum hosil qilishidir. 

Download 0,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish