“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT,
STRATEGIES”
388
t
t
i
t
i
wqe
qe
z
=
3
,
-
t
даврда
i
ҳудуднинг инновацион фармацевтика маҳсулотлари экспорти
ҳажмининг республикадаги улуши (фоизда);
t
t
i
t
i
re
te
z
=
4
,
-
t
даврда
i
ҳудуднинг фармацевтика саноатида банд бўлган тадқиқотчилар
сонининг жами ҳудудий бандликдаги улуши (фоизда).
Хусусий индикаторлардан
t
даврда ҳудудлар фармацевтика саноатининг инновацион
ривожланишини характерловчи қуйидаги вектор ҳосил бўлади:
( )
.
4
,
3
,
2
,
1
,
=
=
t
i
t
i
Z
Z
,
.
,...
2
,
1
n
i
=
(1)
Келтирилган (1) дан ҳудудлар фармацевтика саноатининг инновацион
ривожланишини характерловчи ва “объект-хосса” деб аталувчи қуйидаги матрица
вужудга келади [2].
=
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
i
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
Z
4
,
4
3
,
4
2
,
4
1
,
4
4
,
3
3
,
3
2
,
3
1
,
3
4
,
2
3
,
2
2
,
2
1
,
2
4
,
1
3
,
1
2
,
1
1
,
1
,
(2)
бунда,
t
i
z
,
-
t
даврда
i
ҳудуд фармацевтика саноатининг инновацион
ривожланишини ифодаловчи
ρ
кўрсаткич,
4
,
3
,
2
,
1
=
.
Агар
t
i
Z
матрица
T
t
,......
2
,
1
=
моментларда қараб чиқилса, у ҳолда ҳудудлар
фармацевтика саноатининг инновацион ривожланишини ўзида ифода этувчи даврий
фазовий (макон) кўрсаткичлар ҳосил бўлади.
Демак,
t
даврда
i
ҳудуд фармацевтика саноатининг инновацион ривожланишини
характерловчи
( )
.
4
,
3
,
2
,
1
,
=
=
t
i
t
i
Z
Z
,
n
i
,...
2
,
1
=
даврий фазовий кўрсаткичлар вектори орқали
}
,...,
2
,
1
,
{
n
i
О
О
i
=
=
ҳудудлар тўпламини
u
u
u
u
S
S
S
S
3
2
1
,
,
=
дан иборат бўлган 3 та синфга
ажратиш мумкин. Бунда,
u
S
1
,
u
S
2
ва
u
S
3
лар мос равишда фармацевтика саноатининг
инновацион ривожланиши “қуйи”, “ўрта” ва “юқори” даражада бўлган ҳудудлар гуруҳини
ўз ичига олувчи тўпламлардан иборат. Шунингдек,
=
j
i
S
S
учун
j
i
,
}
,...,
2
,
1
,
{
1
n
i
i
S
i
k
i
=
=
=
, бунда
k
- синфлар сони.
Бизда қаралаётган жараёнда барча хусусий индикаторлар тенг қийматли, яъни
уларнинг улушлари бир хил, шунинг учун умумлашган индикатор қуйидагига тенг
бўлади:
=
=
4
1
,
4
1
i
t
j
i
t
i
z
,
.
,...
2
,
1
n
i
=
(3)
Берилган
}
,...,
2
,
1
,
{
n
i
O
O
i
=
=
ҳудудлар тўпламини синфларга ажратишнинг жуда
кўплаб усуллари мавжуд бўлиб, улар ичидан энг яхшисини танлаш мезони сифатида
)
(
S
Q
катталикни киритамиз.
)
(
S
Q
катталик,
i
ва
j
ҳудудлар фармацевтика саноати инновацион
ривожланишини характерловчи
t
i
Z
ва
t
j
Z
вектор кўрсаткичлари ўртасидаги масофани
(
)
t
j
t
i
Z
Z
d
,
топиш орқали аниқланади ҳамда
(
)
j
i
i
O
O
d
O
O
,
−
.
Қаралаётган жараёнда белгиланган масофани ўлчашда оддий Евклид масофасидан
фойдаланиш мақсадга мувофиқ [3]:
(
)
(
)
=
−
=
4
1
2
,
,
,
t
j
t
i
t
j
t
i
e
z
z
Z
Z
d
(4)
“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI:
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
389
Мос метрикани танлаганимиздан сўнг, параллел кластер жараёни ёрдамида
кластерлашни амалга оширамиз. Қаралаётган,
t
даврда
}
,...,
2
,
1
,
{
n
i
O
O
i
=
=
ҳудудлар
тўпламини
u
u
u
u
S
S
S
S
3
2
1
,
,
=
учта синфга ажратишда юқорида қурилган умумлашган
индикатор
n
i
t
i
,...,
2
,
1
,
=
ёрдамида дастлабки
0
S
ажратишни 2 вариантда, яъни: йиғма
индикаторлар симметрик ва носимметрик тақсимот ҳолатларида амалга ошириш мумкин.
Қуйида биз, асосан йиғма индикаторлар симметрик тақсимланганда синфларга
ажратиш алгоритмини кўриб чиқамиз ва дастлаб, умумлашган индикаторларни ранжирлаб
оламиз:
t
i
t
i
t
i
t
i
n
...
3
2
1
(5)
Йиғма индикаторларнинг барча мумкин бўлган ўзгаришлар диапазонини 3 та
интервалга ажратиш мумкин [4]:
−
+
3
,
1
1
1
t
i
t
i
t
i
t
i
n
,
(
)
−
+
−
+
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
n
n
1
1
1
1
3
2
,
3
,
(
)
−
+
t
i
t
i
t
i
t
i
n
n
,
3
2
1
1
(6)
Агар,
t
i
i
l
i
arg
max
=
бўлса, у ҳолда:
+
−
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
n
l
1
1
1
3
,
,
−
+
+
3
,
1
1
1
1
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
n
l
(7)
Бундан,
l
i
i
i
S
,...,
,
2
1
0
1
=
келиб чиқади. Агар,
t
i
i
q
i
arg
max
=
бўлса, у ҳолда:
(
)
−
+
−
+
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
n
n
q
1
1
1
1
3
2
,
3
яъни
(
)
−
+
−
+
+
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
i
n
n
q
1
1
1
1
1
3
2
,
3
(8)
Бундан,
q
l
i
i
S
,...,
1
0
2
+
=
келиб чиқади. Юқоридагилардан
0
3
S
синф автоматик равишда
n
q
i
i
S
,...,
1
0
3
+
=
бўлади.
Олинган натижалар
Мазкур услубиёт ва тажрибавий маълумотлар асосида олинган эмпирик натижалар
қуйида келтирилган 1-жадвалда ўз аксини топган. Таҳлилларга кўра,
Т
1
-
Т
4
даврларда
фармацевтика саноатининг инновацион ривожланиши қуйи даражада бўлган биринчи
гуруҳга (
u
S
1
)
Х
13
ҳудуд кирган бўлса (индекс ўртача қиймати 8.63),
Т
1
даврда мазкур
гуруҳга 13.41 ҳамда
Т
3
даврда 7.25 қийматлар билан
Х
1
ҳудуд киради.
1-жадвал
Ҳудудлар бўйича фармацевтика саноатининг ривожланиш индекслари
(фоизда)
1
Ҳудудлар
T
1
-давр
T
2
-давр
T
3
-давр
T
4
-давр
Х
1
13,41
26,83
7,25
27,25
Х
2
26,83
25,41
26,35
25,90
Х
3
22,27
21,90
21,24
21,78
Х
4
29,52
29,88
30,36
30,99
Х
5
28,91
28,66
27,94
26,83
Х
6
27,16
24,80
26,25
26,02
Х
7
32,68
26,97
31,13
31,51
Х
8
21,13
21,38
21,75
22,23
Х
9
27,32
26,68
27,53
27,76
1
Рақамлар шартли.
“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT,
STRATEGIES”
390
Ҳудудлар
T
1
-давр
T
2
-давр
T
3
-давр
T
4
-давр
Х
10
28,38
27,10
30,22
27,25
Х
11
29,37
27,00
28,08
28,24
Х
12
23,17
21,26
25,74
24,54
Х
13
8,54
8,33
8,85
8,78
Х
14
26,50
26,63
27,84
27,67
Х
15
25,07
24,45
25,95
26,63
Таҳлилларнинг кўрсатишича, аксарият ҳудудларнинг фармацевтика саноати юқори
даражада инновацион ривожланган учинчи гуруҳга (
u
S
3
) мансубдир. Бундан кўринадики,
қаралаётган ҳудудларнинг катта қисми юқори инновацион ривожланиш даражаси билан
характерланади.
Т
1
-
Т
4
даврларда фармацевтика саноати ўрта даражада инновацион ривожланган
иккинчи гуруҳга (
u
S
2
)
Х
8
ва
Х
3
ҳудудлар,
Т
1
ва
Т
2
даврларда эса
Х
12
ҳудуд киради.
Жумладан,
Х
12
ҳудудда ушбу индекс
Т
1
даврда 23.17 қийматни,
Т
2
даврда эса 21.26
қийматни ташкил этади.
Юқорида таъкидланганидек, фармацевтика саноатининг ривожланиш даражалари
бўйича ҳудудларнинг табақалаштирилган гуруҳларга ривожланиш мойилликларини ҳам
аниқлаш мумкин. Унга кўра,
Т
1
-
Т
4
даврлар давомида
Х
13
ҳудуд фармацевтика саноати 100
фоиз эҳтимоллик билан,
Х
1
ҳудуд фармацевтика саноати эса 50 фоиз эҳтимоллик билан
биринчи гуруҳдаги инновацион ривожланишга мойилдирлар. Шунингдек,
Х
3
ва
Х
8
ҳудудларнинг фармацевтика саноатлари 100 фоиз эҳтимоллик билан ҳамда
Х
13
ҳудуд
фармацевтика саноати эса 50 фоиз эҳтимоллик билан иккинчи гуруҳ инновацион
ривожланишига мойил. Қолган барча ҳудудларнинг фармацевтика саноатлари 100 фоиз
эҳтимоллик билан учинчи инновацион ривожланиш гуруҳига мойилдирлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |