Sanoat texnologiyasi

Mavzuga doir asosiy tushunchalar va qonuniyatlar hamda masalalar.


1. Doppler prinsipiga ko’ra qayd qiluvchi asbob qabul qilinadigan yorug’lik chasotasi υ’ yorug’lik manbai yuboradigan υ chastota bilan quyidagi munosabatda bog’langan:

1

c



1
c
bunda υ-qayd qiluvchi asbobning manbaga nisbatan nisbiy tezligi, c-yorug’lik tarqalishi tezligi. υ ning musbat qiymati yorug’lik manbaining uzoqlashishiga tog’ri keladi.
2. υ << c da oldingi formulani taxminan quyadagi ko’rinishda yozish mumkin:

3. Ekrandagi ikki kogerent yorug’lik manbalariga parallel joylashgan interferensiya yo`llari o`rtasidagi masofa
^у
bu yerda λ-yorug’likning toliq uzunligi, L-bir-biridan d masofada turgan yorug’lik manbalaridan ekrangacha bo’lgan masofa; bunda L >> d deb hisoblanadi.
1. Quyosh spektri fotosuratga olinganida uning chap va o’ng chetlarida olingan spektrlardagi (λ=5890Ǻ) sariq spektral chiziq 0,08 Ǻ ga siljiganligi topilgan. Quyosh diskining chiziqli aylanish tezligi topilsin.
2. Agar α-zarrachalar dastasi bo’ylab kuzatilganida geliy chizig’ining (λ=4922 Ǻ) maksimal doppler siljishi 8Ǻ ga teng bo’lsa, geliyli razryad
trubkasining elektrodlari orasiga qanday potensiallar ayirmasi qo`yilgan bo’ladi?
3. Andromeda «ε» yulduzning spektri fotosuratiga olinganda titan chizig’i (λ=4,954∙10^-5 sm) spektrning binafsha uchi tomon 1,7Ǻ ga siljiganligi topilgan. Yulduz Yerga nisbatan qanday harakat qiladi?
4. Agar yashil yorug’lik filtrini (λ=5∙10^-5 sm ) qizil yorug’lik filtriga (λ=6,5∙10^-5 sm) almashtirilsa, Yung tajribasida ekrandagi qo’shni interferensiya yo’llari o’rtasidagi masofa necha marta oshadi?
5. Yung tajribasida to’lqin uzunligi λ=6∙10^-5 sm bo’lgan monoxromatik yorug’lik bilan yoritilgan teshiklar o’rtasidagi masofa 1 mm va teshikdan ekrangacha bo’lgan masofa 3 m. Uchta birinchi yorug’ yo’llarning vaziyati topilsin.
6. Freneli ko’zgulari bilan qilingan tajribada yorug’lik manbaining mavhum tasvirlari o’rtasidagi masofa 0,5 mm ga, ekrangacha bo’lgan masofa 5 m ga teng bo’lgan. Yashil yorug’likda bir-birlaridan 5 mm masofada interferensiya yo’llari hosil bo’lgan. Yashil yorug’likning to’lqin uzunligi topilsin.