Sanoat sohalari texnologiyasi

 
Trikotaj mashinalarining sinfi (klasslari) 
Mashina klassi ignalar qadami bilan, ya`ni ikki qo’shni ignalar markazlari orasidagi 
masofa bilan ifodalanadi. Trikotaj – to’quv mashinasining klassi deb, ignadon uzunligi birligida 
qancha igna qadamlari joylashganligini ko’rsatuvchi songa aytiladi. Demak mashina klassi “K” 
igna qadami bo’yicha aniqlanishi mumkin: 
ИГ
Т
Е
К

E - 
ignadon uzunlik birligi; 
Tig – 
ignalar qadami. 
Zamonaviy yassi va aylana to’quv mashinalarining ko’pchiligi uchun uzunlik birligi qilib 
ingliz dyuymi qabul qilingan, ya`ni: 
25,4 mm (I ingl. dyuym) — ko’pgina yangi trikotaj - to’quv mashinalari uchun, shuningdek 
tilchali ignasi bo’lgan aylana ignadonli to’quv mashinalari, aylana ignadonli paypoq to’quv 

---

136 
avtomatlari, yassi ignadonli fang to’quv mashinalari, teskari o’qima to’qiydigan mashinalar 
(oborotnaya mashina) va o’yiqli (pazovy`y) ignasi bo’lgan bo’ylamasiga to’qiydigan mashinalar 
(Kokett) uchun; 
Shu bilan birga trikotaj mashinalari uchun boshqa o’lchov birliklari ham qo’llanilgan: 
38.1 mm (1,5 ingl. dyuymi) - KT va Koton rusumidagi mashinalar uchun (bu holda klass 
geychda ifodalangan); 
27,74 mm (1 frantcz. dyuymi) - ignadonda ilgakli ignalari bo’lgan mal`ezali va mal`ezasiz 
aylana ignadonli trikotaj mashinalari uchun (bu holda klass faynda ifodalangan); 
50,8 mm (2 ingl. dyuymi) - zamonaviy bo’ylamasiga to’qiydigan Rashel`` mashinalari uchun; 
47.2 mm (2 saks, dyuymi) - ilgari ishlab chiqarilgan bo’ylamasiga to’qiydigan Rashel` 
mashinalari uchun; 
23,6 mm (1 saks, dyuymi) - ignadonda ilgakli ignalari bo’lgan bo’ylamasiga to’qiydigan 
mashinalar uchun.
Yuqorida ko’rsatilgan farqlanish belgilaridan, tashqari, trikotaj to’quv mashinalari yana 
bir-birlaridan quyidagilar bilan ham farqlanadilar: 
1. Konstruktiv tuzilishiga qarab; 
2. Bitta gorizontal qatorni to’qishda ishtirok etadigan iplar soniga, halqa hosil qilish usuliga 
qarab - trikotaj (trikotajniy) va to’quv (vyazalnyy); 
3. Ignalarining tuzilishiga qarab - ilgakli, tilchali va o’yiqli; 
4. Ignadonlar soniga qarab - bir va ikki ignadonli;
Bitta ignadoni bor mashinalar- bir fonturli (ignadonli), ikkita ignadoni bor mashinalar-ikki 
fonturli (ignadonli) mashinalar deb yuritiladi. Ignadonlarda ignalar joylashgan bo’ladi. 
5. Ignadonlarning shakliga qarab - yassi, aylana va oval. 
6. Ishlab chiqariladigan mahsulotni shakli, turiga qarab. 
Ko’ndalang trikotaj ishlab chiqarish mashinalari. Ko’ndalang trikotaj mashinalari ich 
kiyimlar va ustki kiyimlarga ketadigan mato ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi. Bu mashinalar 
bir va qo’shaloq ignadonli, ilmoqli ignali va tilsimon ignali bo’ladi. Ilgari aytib o’tganimizdek, 
ilmoq ignali mashinalarda halqa qilib bog’lash trikotaj usulida, tilsimon ignali mashinalarda 
halqa hosil qilish esa bog’lash usulida bajarilardi. 
12.1-Rasm. Ko’ndalang trikotaj ishlab chiqarish mashinasi-PROTTI PT-242 rusumli
yassi ignadonli fang mashinasi 

---

137 
Yumaloq trikotaj to’qish mashinalarida bir necha to’qish sistemalari bo’ladi, shuning 
uchun ham ularni ko’p sistemali trikotaj mashinalari deyiladi. Ma`lum bir asosiy o’rilishli mato 
to’qishda mashinadagi sistemalar sonini mashinaning bir marta aylanishida to’qilgan qatorlar 
soni bilan aniqlash mumkin. Mashinadagi sistemalar soni har bir sistemaning uzunligiga, igna 
tsilindrining diametriga bog’liq. Yumaloq trikotaj to’qish mashinalari 64 sistemali bo’ladi. Igna 
tsilindrining diametri 500 
mm
. Bunday mashinalar bir minutda 25 marta aylanib, eni 1 
m
li 
matoda 1600 qator halqa bog’laydi. 
12.2-rasm. Yumaloq trikotaj mashinasi. 
Bo’ylama trikotaj ishlab chiqarish mashinalari. Hozirgi vaqtda ikki xil ilmoqli ignali 
(vertelkalar) va tilsimon ignali (rashel) yassi, tandalab to’quvchi mashinalar keng tarqalgan. 
Ikkala mashina ham bir va ikki ignadonli bo’ladi. Hamma tandalab to’quvchi mashinalarda 
halqa qilib bog’lash jarayoni to’qish usuli bilan bajariladi. Qo’sh ignadonli mashinalar yakka 
ignadonli mashinadan ignadonlari bilan farq qiladi. Ikki ignadonli mashinada jarayon goh bir 
igna uyasida, goh ikkinchi igna uyasida bajariladi.