Sanoat sohalari texnologiyasi

Halqa hosil qilish usullari 
Trikotaj to’qimasini hosil qilishda mashinaning ishchi qismlari ipni belgilangan 
yo’nalishda harakatlantirib, halqalar hosil qiladi va ularni ko’rsatilgan tartibda bir-biri bilan 
bog’lab yaxlit matoga aylantiradi. To’qima hosil qilish tez bajarilganligi uchun qismlarni 
harakatini kuzatish va shu yo’l bilan jarayonlarni to’g’ri borishini baholash imkoniyati yo’q. 
Shuning uchun to’qima halqasini hosil qilish to’liq davrini shartli ravishda 10 ta holatga bo’lib 
o’rganish qabul qilingan. Bunday usul halqa hosil qilishning to’liq davrida mashina qismlarini 
to’g’ri o’rnatishni ta`minlaydi. 
Mashina ishonchli ishlashi va to’qima sifatli bo’lishi uchun qismlarni o’rnatishda ularni 
harakatini muvofiqlashtirish zarur. Har bir holat qismlarni harakatida bajariladigan vazifa
mohiyatidan kelib chiqib nomlangan. 
Halqa hosil qilish jarayoni odatda shartli 10 amallardan tashkil topgan bo’lib, bular: 
-birinchi amal-eski halqani surib, yangi halqaga joy berish - tugallanish;
-ikkinchi amal-ipni qo’yish;
-uchinchi amal- ipni bukish (egish);
-to’rtinchi amal-yangi halqani ilmoq ostiga kiritish; 
-beshinchi amal- presslash;
-oltinchi amal-eski halqani ilmoqqa tashlash;
-ettinchi amal - halqalarni bog’lash; 
-sakkizinchi amal- eski halqalarni ignalardan tushirish; 
-to’qqizinchi amal – yangi halqa shakllanish
-o’ninchi amal- yangi halqalarni ignaning beliga perpendikulyar qilib burish.
Bu amallarni bajarilish tartibiga qarab, halqa hosil qilishni ikki usuli mavjud: 
1.
Trikotaj usuli. 2. To’quv (Bog’lash) usuli. 
Trikotaj usulida halqa hosil qilishda, odatda ilgakli ignalardan foydalaniladi. Bu usulni 
o’ziga xosligi egish amali birdaniga ip tashlash amalidan, keyin bajarishida. 
Trikotaj usulida to’qishning o’ziga hos hususiyatlaridan biri — halqa hosil qilish uchun ipni 
oldindan tayyorlash zarurligidir. 12.4-rasmda trikotaj usulida halqa hosil qilish jarayoni ketma-
ketligi va bajarilish tartibi keltirilgan. 

---

140 
12.4-rasm. Trikotaj usulida halqa hosil qilish jarayoni ketma-ketligi 
Halqa hosil qilishni to’quv usulida ham trikotaj usuliga o’xshash, halqa hosil qilish 
jarayonida 10 ta amallar mavjud bo’lib, faqat amallarni bajarilish tartiblari o’zgacha. Bog’lash 
usulida halqa hosil qilishni o’ziga xosligi egish (3 amali), eski halqalarni ignalardan tushirish (8 
amal) va yangi halqa shakllanish (9 amal) bilan bir paytda o’tadi. Bog’lash usulida halqa hosil 
qilish jarayoni turli ignalar yordamida bajarilishi mumkin. Halqa hosil qilishni toquv (bog’lash) 
usulini trikotaj usuliga nisbatan unumdorligini yuqori bo’lganligi, bu usulni keng tarqalganligiga 
sabab bo’ldi. 
Tanda to’quv mashinalarida halqa hosil qilish jarayonining o’ziga hosligi 
Tanda to’quv mashinalarida yuqorida ko’rilgan halqa hosil qilinish a'zolaridan tashqari 
teshikli ignalar deb ataluvchi yakka ip yurgizgichlar mavjuddir. Teshikli ignalar soni to’quv 
ignalari soniga mos keladi. Agar teshikli igna bir qatorda bitta halqa hosil qilsa, keyingi qatorda 
esa boshqa ignada halqa hosil qiladi. Ilgagi bor ignali tanda to’quv mashinalarida halqa hosil 
qilish jarayoni, bizga ma'lum bo’lgan 10 ta operatciyadan tashkil topadi. Operatciyalar ketma-
ketligi har qanday to’quv usulida ishlaydigan mashinalardagi tartibda bo’ladi: 
1.
Tugallash;
6. Halqalarning birlashishi; 
2. Ipni qo’yish; 
7. Ipni egish; 
3. Ipni kiritish; 
8. Halqani tashlash; 
4. Ilgakni siqish; 
9. Shakllantirish 
5. Eski halqani surish; 
10. T ortish. 
12.5-rasm. Ilgagi bor ignali tanda to’quv mashinalarida halqa hosil qilish jarayoni