Sanoat sohalari texnologiyasi

pozitiv va negativ
turlarga 
bo'linadi (10.11a-rasm). Agar shodalar harakati bir-biriga bog'liq bo'lsa negativ, 
aksincha bo'lsa pozitiv homuza hosil qilish mexanizmlari deyiladi. Negativ homuza hosil qilish 
mexanizmlarida shodalarni ko'tarib yoki tushirish uchun alohida mexanizm, qaytarish uchun esa 
alohida (prujina, tasma, rolik va x.k.z) mexanizmlardan foydalaniladi (10.11b-rasm). Pozitiv 
homuza hosil qilish mexanizmlarida shodalarni ko'tarib yoki tushirish faqat homuza hosil qilish 
mexanizmlari orqali amalga oshiriladi. 

---

128 
10.11-rasm. Pozitiv va negativ harakat uzatish kulachoklari
 
Shoda ko'tarish karetkalari. 
Shoda 
ko'tarish 
karetkalari 
(SHKK) 
yo'l-yo'l, 
kataksimon, 
geometrik 
o'rilishli 
to'qimalar 
ishlab 
chiqarishda 
foydalaniladi. 
Ularni 
kulachokli 
homuza 
hosil 
qilish 
mexanizmlariga 
nisbatan 
afzalligi, 
xizmat 
ko'rasatishni 
qulayligi, 
o'rilish turini oson almashtirish imkoniyatiga egaligi va arqoq bo'yicha o'rilish rapporti katta 
bo'lgan to'qimalarni ishlab chiqarish imkoniyatini kengligidir. 
Shoda 
ko'tarish 
karetkalarini 
bir 
necha 
turlari 
mavjud. 
1. Pozitiv va negativ shoda ko'tarish karetkalari (10.12-rasm). 
2.Mexanik va elektronli shoda ko'tarish karetkalari. 
3. 
Karetka 
ishchi 
qismlarini 
dastgoh 
bosh 
valini 
aylanishlari 
soniga 
bog'liq 
harakatiga 
qarab, 
karetkalar 
bir 
ko'tarimli 
va 
ikki 
ko'tarimli 
karetkalarga 
bo'linadi. 
Bir 
ko'tarimli 
karetkalarda 
karetkaning 
ishchi 
qismlarini 
harakat 
davri 
bosh 
valning 
bir 
marta 
aylanishiga, 
ikki 
ko'tarimli 
karetkalarda 
esa 
bosh valning ikki marta aylanishiga to'g'ri keladi. 
4. 
Hosil 
bo'ladigan 
homuza 
turiga 
qarab 
karetkalar 
ochiq, 
yopiq 
va 
yarim 
ochiq homuzalarga bo'linadi. 
5. Prizmalar soniga qarab bir yoki ikki prizmali karetkalarga bo'linadi. 
6.SHodalarga 
harakat 
uzatish 
bo'yicha 
karetkalar 
yumshoq 
va 
qattiq 
uzatmali bo'ladi. 
10.12-rasm. Negativ va pozitiv SHKK