Sanoat korxonalari asosiy vositalarining baholanishi(ma’ruza)

Sanoat korxonalari asosiy vositalarining baholanishi(ma’ruza)

Reja:

1.Sanoat korxonalari asosiy vositalarining xolati va ta’minlanga ko‘rsatkichlari

2. Asosiy vositalardan foydalanish samaradorligi ko‘rsatkichlari va ularni oshirish yo‘nalishlari.

3. Ishlab chiqarish quvvati va ulardan foydalanishni yaxshilash yo‘llari

Asosiy vositalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar iqtisodiy salohiyat ko‘rsatkichlari ichida ma’lum darajada o‘z o‘rniga ega. Ushbu vositalarga xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning ancha mablag‘i jalb qilingan bo‘ladi. Mazkur mablag‘larning qaytimi asosiy vositalardan samarali foydalanish evaziga amalga oshiriladi¹.
Asosiy vositalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarni uch guruhga bo‘linadi: asosiy vositalar holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar; asosiy vositalar bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi ko‘rsatkichlar; asosiy vositalar samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar. Ularni aniqlash yo‘llari quyida jadvalda keltirilgan ( 8-jadval)
Asosiy vositalar holatini tahlil qilishda ularni ifodalovchi ko‘rsatkichlarni hisoblash lozim. Uni tahlil qilish uchun biznes-reja hisob va hisobot ma’lumotlaridan
foydalaniladi. Unda biznes-rejadagi ma’lumotlari haqiqiy ma’lumotlar bilan taqqoslanib, o‘zgarishlarning yaxshilanganligi yoki yomonlashish sabablari aniqlanadi.
Asosiy vositalar iqtisodiy tuzilishini va holatini ifodalash uchun ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi.

9.5-jadval

Asosiy vositalar (Av.) holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar¹

Ko‘rsatkichlarning nomi	Nimani ifodalashi (mazmuni)	Aniqlanish formulasi
1.Asosiy vositalarning umumiy mablag‘lardagi hissasi	Asosiy vositalarning umumiy mablag‘larda necha foiz tashkil qilishini ko‘rsatadi	^Av^/B
2.Asosiy vositalar faol qismining (Avf) tarkibiy tuzilishi	Asosiy vositalar faol qismining umumiy asosiy vositalar summasida necha foiz tashkil qilishini ifodalaydi	^Avf/^Av
3.Asosiy vositalarning eskirish koeffitsiyenti	Umumiy asosiy vositalar qiymatining qancha qismi eskirish summasiga tengligini ko‘rsatadi	Av.es/Av.bq
4.Asosiy vositalarning yangilanish koeffitsiyenti	Shu hisobot davrida yangidan ishga tushirilgan asosiy vositalar qismining umumiy yil oxiridagi asosiy vositalardagi hissasini ifodalaydi	Av.yang/ Avdo.b.q
5.Asosiy vositalarning yaroqlilik koeffitsiyenti	Umumiy asosiy vositalar qiymatining qancha qismi qoldiq qiymatda ekanligini ifodalaydi	(Av-Av.es.)/Av
6.Asosiy vositalarning chiqarilish koeffitsiyenti	Asosiy vositalarning qancha qismi hisobdan chiqarilganligini ifodalaydi	Av.chiq./ Avdb.b.q

Eskirish koeffitsenti (Kesk) eskirish summasining asosiy vositalar boshlang‘ich qiymatiga nisbati sifatida quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Kesk = Av.es/Av.bq


Bunda:A.ves – asosiy vositalar eskirish summasi; Avbq – asosiy vositalarninig boshlang‘ichqiymati; F1 – 1-shakldagi “Buxgalteriya balansi»;
010 va 011-satrlar – balans satrlari.
Asosiy vositalar yaroqlilik koeffitsenti (Kyar) qoldiq qiymatining (eskirish chegirilgan holdagi) boshlang‘ich qiymatga nisbati sifatida quyidagi formula orqali aniqlanadi: