|
(P1 + Umm2) - A1
O‘amtk
|
-----------------;
|
|
A2
|
Bunda:
O‘amtk - o‘z aylanma mablag‘lari bilan ta’minlanganlik koeffitsienti;
A1 - uzoq muddatli aktivlar (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, kapital qo‘yilmalar va boshqalar) balans aktivining I bo‘limi;
P1 - o‘z mablag‘larining manbalari (ustav kapitali, rezerv kapitali, qo‘shimcha kapital, taqsimlanmagan foyda va boshqalar) balans passivi I bo‘limi;
A2 - Joriy (aylanma) aktivlar (ishlab chiqarish zaxiralari, tayyor mahsulot, pul mablag‘lari, debitorlik qarzlari va boshqalar) balans aktivining II bo‘limi;
Umm 2 - uzoq muddatli qarzlar va kreditlarning uzoq muddatli aktivlar sotib olishga yo‘naltirilgan qismi.
Ushbu kasr surati korxonaning qanday o‘z mablag‘lari summasi oborotga yo‘naltirilgani, maxraji - barcha oborot mablag‘lar summasini ko‘rsatadi. Ushbu koeffitsientning eng kam qiymati - 0,2.
Agar o‘z aylanma mablag‘lari bilan ta’minlanganlik koeffitsienti hisobot davri oxirida 0,2 dan kam qiymatga ega bo‘lsa, u holda korxona ushbu ko‘rsatkich bo‘yicha nochor hisoblanadi.
- O‘z va qisqa muddatli qarz mablag‘larining nisbat koeffitsienti (joriy moliyaviy mustaqillik) qarz mablag‘larini o‘z manbalari orqali qaytarish bilan ta’minlanganlik darajasini belgilaydi.
Koeffitsient quyidagi formula bilan aniqlanashi mumkin:
|
P1
|
O‘nk
|
---------------;
|
|
P2-Umm
|
Agar o‘zining va qarz mablag‘larining nisbat koeffitsienti hisobot davri so‘ngida 1 dan past qiymatga ega bo‘lsa, bu hol korxonada moliyaviy xavf mavjudligidan guvohlik beradi.
Koeffitsientning pasayishi korxona moliyaviy xavfining oshganligidan guvohlik beradi.
Foydalilik darajasi ko‘rsatkichlari:
- yalpi daromadni kamayishi, xarajatlar samarali boshqarilmayotganligi yoki narxlarni ishlab chiqarishga qilingan xarajatlarning o‘sishi bilan mos tushmasligidan dalolat beradi. Boshqaruvchi xarajatlarni yomon nazorat qiladi. (YAlpi daromad = sotuv hajmi – sotilgan mahsulot hajmi);
- yalpi daromad kamayishi, sotish va ma’muriy xarajatlar yoki foiz ko‘rinishidagi xarajatlarning ko‘pligi natijasida sof foyda kamayadi.
- sotish hajmining kamayishi – bir necha sabablarga ko‘ra, shu jumladan talab qisqarishi, mahsulot sifati va etkazib berish bilan bog‘liq muammolar natijasida sodir bo‘lishi mumkin. Ushbu sabablardan birortasi yuzaga kelgan va u bartaraf etilmagan bo‘lsa, korxonani moliyaviy inqirozga olib kelishi mumkin.
Korxonaning sifatli tekshirilganligini bildiruvchi ko‘rsatkich bo‘lib, uning ish samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar kiradi. Bularga quyidagilar kiradi:
- ishlab chiqarish bilan bog‘liq muammolar;
- ishlab chiqarish va moliyaviy axborotlar bilan bog‘liq ma’lumotlarning etishmasligi;
- tovarlar va xizmatlar sifatidan iste’molchilarning noroziligi;
- yuqori malakali xodimlarning qo‘nimsizligi;
- boshqaruvchilar tashabbus ko‘rsatish o‘rniga faqatgina har xil vaziyatlar yuz bergandan so‘nggina javob berishga harakat qilishadi.
Ko‘rib chiqilgan omillardan hech qaysisi moliyaviy muvaffaqiyatsizlikdan darak bermaydi. Boshqa omillar bilan o‘zaro munosabatini ma’lum davr mobaynida o‘rganilsa, kelgusida moliyaviy muammolarni keltirib chiqarishini bilib olish mumkin.
Muammolar boshlanishining ilk bosqichlari quyidagilardan iborat:
- alohida hollarda ishlab chiqarish va ta’minlashda samarasizlik holatlarining uchrashishi;
- etkazib berishning sekinlashishi, sifatining yomonlashishi;
- sotish hajmining o‘sish sur’ati kamaygan yoki barqarorlashgan hollarda, tovar - moddiy zahiralarining turib qolishi va ko‘payishi;
- foydaning kamayish ehtimoli;
- debitorlik qarzlari aylanish davrining o‘sishi;
- balans bo‘yicha pul mablag‘lari hajmining kamayishi.
Muammolar paydo bo‘lishining davriy bosqichi:
- ishlab chiqarish muammolarining haqiqatga aylanishi;
- boshqaruvchi tovar - moddiy zahiralarni kamaytirish hisobiga pul mablag‘larini tejashga harakat qiladi, buning natijasida materiallar etishmasligi hollari yuzaga keladi;
- sifat bilan bog‘liq muammolar uchrashishi tezlashadi. YAlpi daromad sezilarli darajada kamayadi;
- debitorlik qarzlari bilan bog‘liq holat yomonlashadi. Ayrim ta’minlovchilar kreditga sotishni to‘xtatib, etkazib berilgan moddiy resurslar uchun to‘lovni amalga oshirishni talab etishi;
- qarz bo‘yicha to‘lovlarning kechiktirilishi;
- pul mablag‘lari hajmining pasayishi, oylik maoshlarning o‘z vaqtida berilmasligi;
- xodimlarning ishga bo‘lgan munosabatining o‘zgarishi, ayrimlarining boshqa ish izlashni boshlashlari yoki ishdan bo‘shashlari.
Muammolar paydo bo‘lishining oxirgi bosqichi:
- bunda kompaniya faoliyatida tartibsizliklar boshlanadi;
- ishlab chiqarish jadvali bajarilmaydi. Birinchi navbatda boshqa korxona xizmatlaridan foydalanishga o‘tib ketishi xavfi bor mijozlarga xizmat ko‘rsatiladi;
- sifat bilan bog‘liq muammolarni hal qilgunga qadar, qaytarib berilgan mahsulotlarning hajmining oshib ketishi. Xom-ashyo etishmasligi tufayli, ishlab chiqarish hajmining kamayishi;
- mijozlarning noroziliklari sababli debitorlik qarzlari yig‘ilish davrining oshishi;
- o‘z aylanma mablag‘lari etishmasligi;
- ta’minlovchilar faqat etkazib bergan xom-ashyo materiallariga to‘lovlarni amalga oshirishni talab etishlari;
- xodimlarning ko‘pchiligi ishdan bo‘shab ketishi;
- kreditorlarning bergan kreditlarining shartlarini o‘zgartirish haqida muzokaralar boshlashni xoxlashlari;
- restrukturizatsiya qilishga birinchi urinish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
