Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi quyidagi shakllarda tijorat tashkilotlarini tashkil qilish imkoniyatini nazarda tutadi:

• 
  aksiyadorlik jamiyati;
  
• 
  mas’uliyati cheklangan jamiyat va qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat;
  
• 
  to‘liq shirkat va kommandit shirkat;
  
• 
  ishlab chiqarish kooperativi;
  
• 
  xususiy korxona;
  
• 
  unitar korxona.
  

Aksiyadorlik jamiyati (korporatsiya) investorlar (aksiyadorlar) kapitalini birlashtirish yo‘li bilan tashkil qilinadigan hamda o‘z aksiyadorlari foydasi manfaati yo‘lida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan tijorat tashkilotining tashkiliy-huquqiy shaklini bildiradi.
Jamiyatning ajralib turuvchi xususiyatlari — egalik qilish va bosh­qaruv funksiyalarining ajratilishi:
— o‘z mulkini joriy boshqarishda shaxsan qatnashishdan ixtiyoriy voz kechgan mulkdor (aksiyador);
— jamiyat mulkiga egalik qilmaydigan va begona mulkni boshqaradigan menejerlar;
— mulkdor (aksiyador) jamiyat mulkining emas, balki o‘z hissasining (aksiya, ulush) egasidir. Kompaniya mulkining egasi — huquqiy shaxs bo‘lgan kompaniyaning o‘zidir.
Tomonlar manfaatlari bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi va sezilarli da­rajada farqlanishi mumkin. Qanday qilib, qaysi usullar yordamida menejerlarning hokimiyatini cheklash va aksiyadorlarning manfaatini himoya qilish mumkin?
SHu bilan birga, menejerlarni bo‘g‘ib tashlamaslik, ularning tashqi sharoit o‘zgarishlariga befarq bo‘lmasligiga qanday qilib erishish mumkin?
Aynah shu masalalar faqat korporativ boshqaruv tomonidan hal qilinishi mumkindir.
Boshqa shakldagi tijorat tashkilotlariga nisbatan ochiq aksiyadorlik jamiyatining afzalliklari:

• 
  soni minglab shaxslargacha chiqishi mumkin bo‘lgan qatnashchilarning son tarkibiga hech qanday cheklanishlarniag yo‘qligi;
  
• 
  fond bozori orqali katta hajmdagi investitsiyalarni jalb qilish imkoniyati;
  
• 
  jamiyat majburiyatlari bo‘yicha aksiyadorlarning javobgarligi faqat ustav kapitalidagi ulushi miqdorida cheklanganligi. Aksiyadorlar jamiyat majburiyatlari bo‘yicha javob bermaydi. Ochiq aksiyadorlik jamiyatlarining (avakkalchiligi ko‘p sonli aksiyadorlar o‘rtasida taqsimlanadi;
  
• 
  aksiyalar erkin oldi-sotdi predmeti bo‘lib, ularga egalikning o‘zgarishi aksiyadorlik kapitali va aksiyadorlarga nisbatan huquq hamda majburiyatlarning o‘zgarishiga olib kelmaydi;
  
• 
  yirik kompaniyaning ustunligidan foydalanish (murakkab, ilm-fan yutuqlarini ishlatishni talab qiluvchi mahsulotlarni ishlab chi-qarish imkoniyati, o‘zlik va qarz sarmoyani jalb qilish orqali ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish imkoniyatlari va hokazo).