Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Marketing turlari
 
Talabning sakkiz xil (manfiy, talabning yo‘qligi, yashirin, kamayib 
boradigan, nomuntazam, to‘la qimmatli, xaddan ortiq, noma’ko‘l talab) axvoli va 
ularga to‘g‘ri keladigan ma’lum marketing turlari quyidagilardir: 
1.
Konversion marketing – manfiy talabni engishga, ya’ni tovar to‘g‘risida 
bo‘lmag‘ur gap-so‘zlar, xato fiqrlar va boshqa sabablar tufayli unga xozirga xtiyoj 
sezilmaydigan joyda amalda o‘sha tovarga talabni yuzaga keltirishga yordam 
beradigan marketingdir. Masalan, urushdan keyingi yillarda sanoatda ishlab 
chiqarilgan mayonez sotuvda paydo bo‘lganida xaridorlar bu maxsulotni qabul 
qilishmadi. Faqatgina reklama unga talab paydo bo‘lishiga va taklifni muvozanat 
xolga keltirishga yordam berdi. 
2.
Rag‘banlantiruvchi marketing – talabni yg‘otadi. Tovar xaridorlarni 
qiziqtirmay qo‘yigan va bugungi kunda xar qanday qimmatiniyo‘qotib bo‘lgan 

---

(masalan, ba’zi gramplastinkalar), noto‘g‘ri joylashtirilgan (janubda piymalar yoki 
shimolda tok qalamchilari) maxalda, ya’ni tovarlarni qabul qilishga xaridorlar xali 
tayyor bo‘lmagan maxalda (chunonchi, bizda dastlabki paytlarda ko‘pgina elektr 
asboblari shunday axvolga tushgan) talab bo‘lmasligi mumkin. 
3.
Rivojlantiruvchi marketing – yashirin talabni o‘z ichiga oladi va uni aniq 
yuzaga chiqqan talabga aylantiradi (masalan, shaxsiy kompyuterlarga bo‘lgan xozirgi 
talab). 
4.
Remarketing – kamayib borayotgan talabni jonlantiradi. Masalan, oq-qora 
televizorlar bilan bir qatorda rangli televizorlar paydo bo‘lganida xaridorlarni oq-qora 
televizorlarni extiyotdan saqlash (o‘choq boshi, dala xovlidan) qulayligi ishontirish 
zarur bo‘ldi. 
5.
Sinxromarketing – o‘zgarib turadigan, nomuntazam talabni nisbatan 
barqaror xolga keltiradi. Bunday talab mavsumiy yoki boshqacha o‘zgarishlarga 
uchrab turadi (masalan, modaning o‘zgarishi, odamlar didlarining boshqacha bo‘lib 
qolishi. Sinxromarketing strategiyasi taklif va talab xajmlarini tenglashtirishdir. 
6.
Qo‘llab-quvvatlovchi marketing – tovar va xizmatlar assortimentini 
arzonlashtirish, yangilash, to‘ldirish yo‘li bilan iste’mol va talabni qanday darajada 
bo‘lsa, shu darajada saqlab borishga imkon beradi. Bir vaqtlar talabni saqlab turish 
uchun savdoda gilamlar, billur buyumlar va boshqalarning baxolari pasaytirilar edi. 
7.
Demarketing – xaddan tashkari yuqori talabni kamaytiradi (baxolarni 
ko‘tarish, tovarlarni kim oshdi sovdasi bilan sotish va boshqalar). 
8.
Qarshi ta’sir ko‘rsatuvchi marketing – noma’qul extiyojlarni qondiruvchi 
tovarlar (tamaki maxsulotlari, spirtli ichimliklar) va xizmatlarga bo‘lgan talabni 
antireklama va boshqalar yordami bilan kamaytiradi yoki yo‘qotadi.