Sanoat ekologiyasi

Boshlang’ich ma’lumotlar
Materialni nomlashi, maqsadi
Keram zit	Sement	Ohak	Gips	Qum
1	Sochiladigan joylarda ishlab chiqari quvvati	75	50	85	40	70
2	Chang zarrachalari miqdori K1	0,08	0,09	0,06	0,08	0,06
3	Aerozolga o’tadigan chang miqdori K2	0,06	0,05	0,05	0,08	0,06
4	Meteorologik sharoitni (shamol tezligi) hisobga oluvchi koeffistient K3	1,1	1,2	1,3	1,2	1,3
5	Sochilish joylarida tashqi ta’sirdan muhofaza qilish darajasini xarakterlovchi koeffistient K4	0,7	0,6	0,5	0,5	0,7
6	Materialni namligini hisobga oluvchi koeffistient K5	0,8	0,7	0,8	0,7	0,6
7	Materialni yuqoriga ko’tarish balandligini hisobga oluvchi koeffistient K6	1,1	1,0	1,1	1,2	1,3
8	Saqlanadigan materialni yuzasini hisobga oluvchi koeffistient K7	1,4	1,2	1,3	1,4	1,5
9	1 kv.m yuzadan chiqadigan chang, q g/m^2	0,005	0,06	0,006	0,005	0,008
10	Saqlanadigan joy yuzasi, F0m^2	100	96	82	78	88

Nazorat savollari

1. 
   Qaysi maqsadlar uchun atmosfera havosi tozalanadi?
   
2. 
   Atmosfera havosini qaysi usullar bilan tozalash mumkin?
   
3. 
   Toza havo deb nimani tushunasiz?
   
4. 
   Tozalash qurilmasining ishlash samaradorligini qanday hisoblash mumkin?
   
5. 
   Solishtirma yuklanish deb nimani tushunasiz?
   
6. 
   Chang sig’imi va tozalash qurilmasining ishlab chiqarish quvvati haqida ma’lumot bering?
   
7. 
   Aerodinamiq qarshilik nima va uni kanday hisoblash mumkin?
   
8. 
   Tozalash qurilmasining solishtirma energiya sarfi va tozalangan havoning narxi deb nimalarni tushunasiz?
   
9. 
   Havoni tozalashning quruq va ho’l usullari haqida ma’lumot bering.
   
10. 
    Chang cho’ktirish kameralari va ularning ishlatish shartlari haqida ma’lumot bering.
    
11. 
    “Siklon”ning lug’aviy ma’nosi nima?
    
12. 
    Markazdan qochma kuch deb nimaga aytiladi?
    

Amaliy № 3
Mavzu: Atmosfera havosini ifloslanishi natijasida keltirilayotgan zararni hisoblash va tozalash chora tadbirlarini iqtisodiy samaradorligini aniqlash.
Havo oqimi yuzasining tozalash uchun kamerali tindirgich ko’rsatkichlarni hisoblash
Ishdan maqsad: Oqim yuzasining tozalash uchun kamerali tindirgich ko’rsatkichlarni hisoblashni o’rganish.
Oqim yuzasini yog’ilib turadigan muallaq mineral aralashmalardan, neft mahsulotlaridan tozalashda asosan kamera tipidagi tindirgichlar yoki quduqli tindirgichlardan foydalaniladi. Bu moslamalarni tindirgichning oqib o’tadigan qismidagi ko’rsatkich o’lchamlarini aniqlash, ma’lum vaqt oralig’ida kichik o’lchamdagi muallaq zarrachalarini cho’kish sharoitida neft mahsulotlarini yuzasidan ajralayoigan zarrachalarni hisoblash orqali olib boriladi.
Masala. Yuzasi =1,5 m ga teng bo’lgan sanoat maydonidagi yog’ilib turadigan oqim yuzasini tozalash uchun kamerali tindirgichni oqib o’tadigan qismining kengligini – V va uzunligi – L ni aniqlang, unda mineral muallaq zarrachalar kichik o’lchamda solib 0,5 mm = gidravlik kattaligi ω₁=1,73 mm/s va neft mahsuloti tomchilarining o’lchami 0,12 mm gidravlik kattaligi ω₂=0,82 mm/s, bunda yog’ilayotgan zarrachalar tezligi q=4,5 l/s va yog’ish davomiyligi t=20 min.
Oqim tezligini v₁=0,01 m/s, chuqurligi h = 0,1 – 0,8 deb qabul qilamiz.
Hisoblash.

1. 
   Tozalash vaqtida oqim sarfini aniqlash – Q, m³/soat
   

Q = q·S·G
q – yog’ayotgan suv oqimining tezligi, l/s
S – oqim yig’iladigan yuza, m
G – yog’ish davomiyligi, min.

1. 
   Tindirgich oqib o’tadigan qismidagi kesishgan erning kengligini quyidagi sarf tenglamasi yordamida hisoblash:
   

V= (1)
V –tindirgichning oqib o’tadigan qismidagi oqimning o’rtacha tezligi
H – tindirgichdagi oqimning chuqurligi, m.

2. 
   Tindirgichning oqib o’tadigan qismining uzunligi muallaq mayda zarrachalarning cho’kishi va neft mahsulotlarining yuzasidan mayda zarrachalarning uchib chiqish vaqtida hisoblab topamiz.
   

Tindirgichdagi oqim harakatining turbulent rejimidagi zarrachalarning cho’kishi, vertikal harakat qilayotgan zarrachalar ta’sirida to’xtalib, zarralarning cho’kishi davom etishiga ta’sir qiladi va shunga muvofiq, tindirgich o’lchamlarini hisoblashda x-koeffistient hisobga olinadi, x=0,15-3,1 oralig’ida o’zgaradi.
Tindirgichning uzunligi, muallaq mineral zarralar uchun quyidagiga teng:
L₁=x₁ (2)
Neft mahsulatlari yuzasidan uchib chiqadigan tomchilar uchun zarur bo’lgan, tindirgichning oqib o’tadigan qismining uzunligi:
L₂=x₂ (3)
hisoblash uchun x₁=1,75, x₂=1,20 qabul qilinadi.

3. 
   Kamerali tindirgichning yuzasiga yog’ilib turadigan qismini tozalash uchun oqib o’tadigan qismining uzunligi quyidagi g’amlash koeffistientini hisobga olgan holda (2), (3) tenglamadan topilgan natija teng qilib olinadi.
   

L=(1,1:1,2)·L