Sana: / sinf: 6 Fan: Tarix Mavzu

IV. O’rganilgan mavzuni mustahkamlash.

• 
  O’qituvchi o’quvchilarni 3-4 ta guruhga bo’lib, mavzu bo’yicha asosiy tushunchalar va atamalar yozilgan kartochkalarni tarqatib, o’quvchilardan uning izohini so’rash orqali mustahkamlanadi;
  
• 
  Savol-javob va mavzuning asosiy mazmunini takrorlash orqali mustahkamlanadi;
  
• 
  O’qituvchi bergan quyidagi savollariga o’quvchilarning og’zaki javobi tinglanadi:
  

Savol va topshiriqlar

1. 
   Rimda qullar soni kimlarning hisobiga ko'paydi?
   
2. 
   Qullar, kolonlar va “kulbali qullar”ning mavqeyi bir-biridan qanday farqlanar edi?
   
3. 
   Rimliklar qullarga nisbatan qanday munosabatda bo'lishgan?
   
4. 
   Spartak boshchiligida qo‘zg‘alon ko'targan qullarning qoz- g'alon loylari va yo'nalishlarini xaritada ko'rsating.
   
5. 
   Spartak qo'zg'aloni Rim qullarining boshqa qo'zg'alonlaridan nimasi bilan farqlanadi?
   
6. 
   Rim gladiatoridan biri nomidan hikoya tuzing?
   
7. 
   Qo'zg'alon ko'targan qullar nega g'alaba qozonolmadi?
   

V. Dars yakunlarini chiqarish.

1. O‘quvchilar savollariga javob berish;

2. Yakuniy umumiy xulosa chiqarish;

3. Faol qatnashgan guruh va o‘quvchilarni rag‘batlantirish, baholarni e'lon qilish.

VI. Uyga vazifa.

1. O’rganilgan mavzu savollariga javoblar tayyorlash.

2. Mavzudagi asosiy tushunchilar va atamalarni daftarga yozish.

3. Mаvzuni аsоsiy mаzmunini so`zlаb bеrа оlish.

4. Kеyingi dаrsdа o`rgаnilаdigаn mаvzu bilаn tаnishib kеlish.

Sana: __________________ / sinf: 6 sinf

Fan: Tarix

Mavzu: Rim respublikasining qulashi.

Darsning texnologik haritasi

№	Malaka talablari	Bilim Rim respublikasining qulashi. Ko`nikma: Mavzu yuzasidan atamalarni tanish vaziyatlarda qo`llash malakasi shakllantiriladi Malaka:Egallagan ko`nikmalarni notanish vaziyatlarda qo`llay oladi. Kompitensiya: Tushuna oladi, mavzuni sanalari asosida xiranalogik jadval tuza oladi va ularni tanish va notanish vazaiyatlarda qo`llay oladi va farqini ajrata oladi.
	Maqsad va vazifalar	Talimiy maqsad: -o’quvchilarga Rim respublikasining xalqi hayoti va madaniya- ti haqida ma’lumot berish; -siyosiy shakllar o’zgarishi Rim davlati taraqqiyoti- ning qonuniyatli oqibati ekanligini, yani kuchli hokimiyat – harbiy diktatura o’rnatish zarur bo’lib qolganini ko’rsatib berish; -imperiya joriy etilishi Rim imperiyasini mustahkamla- di, ammo hokimiyat uchun sarkardalar o’rtasida o’zaro kurashni keltirib chiqarganligini fahmlash; -mavzuga oid yangi atamalar bilan tanishtirish; -Rim va qadimgi dunyoning boshqa davlatlar- ning tarixini takrorlash,ularning o’xshash va farqli tomonlari- ni aniqlash. Tarbiyaviy maqsad: -o’quvchilarni darslikdan tashqari adabiyotlarni o’qishga da’vat etish; -o’z maqsadiga erishish ruhida tarbiyalash; -madaniy merosga nisbatan chuqur hurmat hissini tarbiyalash; -berilgan vazifani bajarishda ma’suliyat sezish ko’nikmalarini tarkib toptirish ; Rivojlantiruvchi maqsad: -o’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish; -nutq madaniyatini o’stirish. -topqirlik xususiyatini rivojlantirish. Mustaqil fkrlashga o’rgatish. O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, bilimlarini kengaytirishga erishish.
	O`quv jarayonini mazmuni	Mavzu to’g’risida tassavurga ega bo’lish va mavzuni mustahkamlash
	O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Metod: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy Usul: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash Shakl: yakka va guruhlarga ishlash Vosita: Darslik? Testlar? Jadavallar, audio va video materilalar, didaktik va tarqatma materiallar Nazorat: Og`zaki, yozma savol-javob test. Baholash: 5 balli tizim asosida
	Uyga vazifa	Mavzuni o`qib o`rganib mav zudagi atamalarni yodlash xarita to’g’risida ishlashni o’rganib kelish

Darsning texnik chizmasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.	3 daqiqa
O’tigan mavzuni takrorlash	7 daqiqa
Yangi mavzuni guruhlar bilan ishlash	20 daqiqa
Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
Baholash	3 daqiqa
Uyga beriladigan topshiriqlar	2 daqiqa

Darsning jihozi: vatman, markerlar, plakatlar, rasmlar.

Texnik vositalari:videomagnitofon televizor,kompyuter.

Dars turi: noan’anaviy.

Dars metodi: “Aqliy hujum”, “BBB”jadvali, “Guruhlar

bilan ishlash”, “Klaster”.

Dars rejasi:

T/r	Dars bosqichlari	Vaqt
1	Tashkiliy qism.	2
2	“Aqliy hujum”, “BBB”jadvalining 1 va 2 ustunlarini to’ldirish	5
3	Uyga vazifani takrorlash. Yangi mavzuni tushuntirish.	13
4	“Guruhlarda ishlash”. Savollarga to’g’ri javob topish.	5
5	Guruhlar prezentatsiyasi.	2
6	Guruhlarda ishlash. “Klaster” tuzish.	3
7	“BBB jadvalining 3-chi ustunini to’ldirish”.	5
8	Elektron stend bilan ishlash.	5
9	Guruhlarni taqdirlash. Xulosa chiqarish.	3
10	Uyga vazifa.	2

Dars shiori: “Bilganingni eldan ayama.”

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: o’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish.

“Salom” she’ri:

Har ertalab

Maktab tomon

Quvnab-quvnab yo’l olaman

Eh-e, yo’lda

Qancha-qancha

Odamlarga duch kelaman. Xox tanish, xox notanish-

Salomlashmay o’tolmayman,

Aks holda,

Men o’zimni

Shod-u - xursand his etolmayman.

Salomlashib,

Yangi do’stlar

Orttirmoqlik juda oson.

Salom bilan bir-biriga

Inoqlashib ketar inson.

-Assalomu alaykum aziz bolalar, mehmonlar, mezbonlar!

Men, Askarova Go’zal Dadajonovna Toshkent shahar Yunuso--bod tumanidagi 98-maktabning tarix o’qituvchisiman. Bugun sizlar bi--lan tarixiy sayohatga yo’l olaman.

-Bolalar, sizlar sayohat qilishni yaxshi ko’rasizmi?

-Xa!

-Unda bugungi sayohatimizning marshrutini bilish

uchun mana bu xaritaga e’tibor beramiz. Bu etiksimon davlat Yevro-

pa hududida joylashgan bo’lib, qanday nomlanadi?

Javob: Italiya.

Savol: Italiyaning poytaxti qaysi shahar sanaladi?

Javob: Rim.

Savol: M. a. davrlarda bu nom bilan nima atalar edi?

Javob: Butun davlatning nomi.

Demak, bugungi sayohatimiz Rim respublikasiga qaratilgan bo’la-

di va biz respublikaning qulashini kuzatamiz.

Bugungi sayohatimiz davomida siz:-

Rim respublikasi qulashining sabablari bilan tanishasiz.

Rim respublikasi hukmdorlarining o’xshash va

farqli tomonlarini solishtirib ko’rasiz.
III.Uyga vazifani tekshirish. Videomagnitofon yordamida qullar

va gladiatorlar haqida bir parcha ko’rsatish.

IV.Guruhlarda ishlash. Doskaga ilingan savollarga javob berish

Savollar:

Rimda qullarning soni nimalarning hisobiga ko’paydi?

(Urushlar hisobiga)

-Kimlarning mehnati foydali emasligi ma’lum bo’ldi?

(Qullarning)

-Mayda yer ijarachilari nima deb atalgan?

(Kolonlar)

-Uy-joyli qullar nima deb atalgan?

(“Kulbali qullar”)

- Rimliklarning sevimli tomoshalaridan biri nima edi?

(Gladiatorlar jangi)

- Gladiatorlar deb kimlarni aytishgan?

(Qullarni va jinoyatchilarni)

-Gladiatorlar jangi qayerda bo’lib o’tardi?

(Kolizeyda)

-Mazlum qullar qo’zg’olonini kim boshqardi?

(Spartak m.a.74 yilda)

V. Kompyuter yordamida bugungi va qadimgi Rimga bag’ishlangan kinofilmni ko’rsatish.

Bugungi kunda Italiyaning rasmiy nomi – Italiya Respublikasi

deb ataladi. Poytaxti - Rim . Aholisi - 50mln dan ziyod kishi.Dav-

lat tili – italyan. Dini – aholisining asosiy qismi protestantlar, qolganlari musulmonlar, yahudiylar. Pul birligi – yevro.

Endi esa m. a.I asrga qaytaylik. Qullar qo’zg’olonlari quldorlarni

qattiq qo’rquvga solib qo’yadi. Quldorlar qarshisida kuchli hokimiyat bo’lmish harbiy diktatura o’rnatilish zarurligi to’g’risidagi masala ko’ndalang turardi. Senatorlar va kam sonli mansabdor shaxslar ulkan davlatni risoladagidek boshqarishni ta’minlay olmas edilar.

M.a I asrda muntazam yollanma qo’shinlarga tayanuvchi harbiy boshliqlar real kuchga aylandilar. Ular yordamida bir qancha sarkardalar davlatning boshlig’i bo’lish uchun bel bog’ladilar. Ularning orasida Krass na Ponpey bor edi. So’ngra tarix sahnasiga Sezar chiqadi. U g’olib chiqib Rim imperatoriga aylanadi. Sezarning xohish-irodasi Rim uchun qonun kuchiga ega edi. Hech qanday saylovlarsiz mansabdor shaxslarni tayinladi, Senat va Xalq majlisiga hisobot bermasdan qo’ydi.

So’ngra uning o’rnini Oktavian Avgust egallaydi va Rim imperiyasiga asos soladi. Uning davrida mamlakat gullab yashnagan, madaniyat esa “oltin davrini” boshidan kechirgan.

Undan keyin Kaligula va Neron hukmronligi davrida imperiya inqirozi boshlangan va milodiy 98 yilda Trayan imperator taxtini egallagan. Trayan hukmronligi davrida yolg’onchi chaqimchilikka asoslanib qatl etish bekor qilingan.


IX. Uyga vazifa. 52 paragrafning savol va topshiriqlari va qo’shimcha adaboyotlardan yangi ma’lumotlar to’plash.

Sana: __________________ / sinf: 6

Fan: Tarix

Mavzu: Rim imperiyasining yemirilishi
Darsning texnologik haritasi

№	Malaka talablari	Bilim Rim imperiyasining yemirilishi Ko`nikma: Mavzu yuzasidan atamalarni tanish vaziyatlarda qo`llash malakasi shakllantiriladi Malaka:Egallagan ko`nikmalarni notanish vaziyatlarda qo`llay oladi. Kompitensiya: Tushuna oladi, mavzuni sanalari asosida xiranalogik jadval tuza oladi va ularni tanish va notanish vazaiyatlarda qo`llay oladi va farqini ajrata oladi.
	Maqsad va vazifalar	a) Ta’limiy maqsad: O‘quvchilarga G’arbiy va sharqiy Rim imperiyalari, imperiyaning qulashi, Gotlar Rimda, g’arbiy Rim imperiyasining qulashi haqida ma’lumot berish. b) Tarbiyaviy maqsad: Manan sog’lom, barkamol insonni tarbiyalash. c) Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni voqea hodisalarni tahlil qila olish qobiliyatlarini rivojlantirish. Mustaqil fkrlashga o’rgatish. O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, bilimlarini kengaytirishga erishish.
	O`quv jarayonini mazmuni	Mavzu to’g’risida tassavurga ega bo’lish va mavzuni mustahkamlash
	O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Metod: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy Usul: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash Shakl: yakka va guruhlarga ishlash Vosita: Darslik? Testlar? Jadavallar, audio va video materilalar, didaktik va tarqatma materiallar Nazorat: Og`zaki, yozma savol-javob test. Baholash: 5 balli tizim asosida
	Uyga vazifa	Mavzuni o`qib o`rganib mav zudagi atamalarni yodlash xarita to’g’risida ishlashni o’rganib kelish

Darsning texnik chizmasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.	3 daqiqa
O’tigan mavzuni takrorlash	7 daqiqa
Yangi mavzuni guruhlar bilan ishlash	20 daqiqa
Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
Baholash	3 daqiqa
Uyga beriladigan topshiriqlar	2 daqiqa

Darsning turi: Aralash, yangi bilim beruvchi

Dars usuli: Interfaol

Dars jihozi: Tarix darsligi, mavzuga oid xarita, rasm, kompyuter, tarqatma material, testlar, krassvord, daftar, doska, bo’r.

Darsning tuzilishi:
I. Tashkiliy qism

II. O’tilgan mavzuni takrorlash

III. Yangi mavzu bayoni

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash

V. Dars yakunlarini chiqarish

VI. Uyga vazifa berish

I. Tashkiliy qism. Sinf xonalarini darsga tayyorlash (salomlashish, davomatni aniqlash), o’quvchilarni darsga jalb qilish. Dunyoda va O’zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklar haqida xabar berish.

II. O’tilgan mavzuni takrorlash.

Uyga berilgan vazifalar topshiriqlar, savollar, testlar bo’yicha bajariladi.

• 
  Guruhlar tuzib kelgan krossvordlardan foydalangan holda o’qituvchi uni yechish uchun guruhlarga tarqatadi. Eng yaxshi tuzilgan krossvordni muallifi va krossvordni yechgan guruhlar rag’batlantiriladi;
  
• 
  Mavzuga oid tuzilgan testlar o’quvchilarga tarqatiladi va to’gri yechgan o’quvchilar rag’batlantiriladi;
  
• 
  O’qituvchi bergan quyidagi savollariga o’quvchilarning og’zaki javobi tinglanadi:
  

Savol va topshiriqlar

1. 
   Rimda respublika qulashining asosiy sababini ayting
   
2. 
   Rimda Sezar hokimiyati qaror topishi qanday ro‘y berdi?
   
3. 
   Yuliy Sezar o'ldirilishini kim va nega uyushtirdi?
   
4. 
   Yuliy Sezar o'ldirilganidan keyin Rimda qanday o zgarishlar bo'ldi?
   
5. 
   Yakkahokimlik uchun kurashda nega Oktavian g'olib chiqdi?
   

III. Yangi mavzu bayoni.

Mavzu: Rim imperiyasining yemirilishi

Reja:

1. 
   G’arbiy va sharqiy Rim imperiyalari
   
2. 
   Imperiyaning qulashi
   
3. 
   Gotlar Rimda
   
4. 
   G’arbiy Rim imperiyasining qulashi
   

G`arbiy va Sharqiy Rim imperiyalari

Imperator Konstantin zamonida, milodiy 330-yili Rim imperiyasining poytaxti deb Bosfor bo`g`ozidagi Vizantiy shahri e'lon qilindi. Imperatorning buyrug`i bilan shahardagi barcha eski binolar buzib tashlandi va yangi shahar qurildi, Rim, Afina va Korinfdan keltirilgan haykallar va kollonnalar o`rnatildi. Shahar imperator sharafiga Konstantinopol deb atala boshlandi. Ulkan imperiyani Konstantinopoldan turib boshqarish mushkul edi. Imperator Feodesiy o`limidan so`ng milodiy 395- yili Rim imperiyasi uning ikki o`g`li o`rtasida G`arbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi. Sharqiy Rim imperiyasida imperatorning yagona hokimiyati saqlandi, G`arbiy Rim imperiyasi alohida davlatlarga parchalana boshladi.

Imperiyaning qulashi

Milodiy III asrda Rim imperiyasining kuch-qudrati zaiflasha boshladi. Imperatorni endilikda armiya saylar, armiyaning o`zida ham turli guruhlar o`rtasida kurash borar edi. Imperator Trayan davridan boshlab rimliklar bosqinchilik urushlari olib bormadilar.

Ayni mahalda imperiya chegaralarining shimoli g`arb tarafidan ko`chmanchi qabilalar paydo bo`ldilar. Rimliklar ularga "varvarlar" degan laqab berishgan va chegarada katta armiya saqlab turishga majbur bo`lishgan.

Avval yunonlar tillari o`zlari uchun tushunarli bo`lmagan barcha qabilalar va xalqlarni "varvarlar" deb atashgan. Rimliklar esa, ularning fikricha, madaniy taraqqiyotning ancha quyi pog`onasida turuvchi xalqlarni shunday nomlashgan.

imperator Romulni saroydan haydab yubor­di, hukmdor tojini Konstantinopolga jo`natdi. Sobiq G`arbiy Rim imperiyasi sarhadlarini german qabilalari egallab oldilar. Shu tariqa, milodiy 476-yil G`arbiy Rim imperiyasining qulashi va Qadimgi dunyo tarixi yakunlanishi sanasi sifatida tarixga kirdi. Mazkur sanadan O`rta asrlar tarixi boshlanadi.

IV. O’rganilgan mavzuni mustahkamlash.

• 
  O’qituvchi o’quvchilarni 3-4 ta guruhga bo’lib, mavzu bo’yicha asosiy tushunchalar va atamalar yozilgan kartochkalarni tarqatib, o’quvchilardan uning izohini so’rash orqali mustahkamlanadi;
  
• 
  Savol-javob va mavzuning asosiy mazmunini takrorlash orqali mustahkamlanadi;
  
• 
  O’qituvchi bergan quyidagi savollariga o’quvchilarning og’zaki javobi tinglanadi:
  

Savol va topshiriqlar

1. 
   Rim armiyasi haqida so'zlab bering.
   
2. 
   Rimliklar kimlarni “varvarlar" deyishgan? Rimliklar varvarlar- ning qaysi qabilalari bilan to'qnashishdi?
   
3. 
   Rim imperiyasining G'arbiy va Sharqiy imperiyalarga bo'linishi sababi nimada?
   
4. 
   Rimning bosib olinishi haqida so'zlab bering.
   
5. 
   G'arbiy Rim imperiyasi qulashi sabablarini sanang.
   

V. Dars yakunlarini chiqarish.

1. O‘quvchilar savollariga javob berish;

2. Yakuniy umumiy xulosa chiqarish;

3. Faol qatnashgan guruh va o‘quvchilarni rag‘batlantirish, baholarni e'lon qilish.

VI. Uyga vazifa.

1. O’rganilgan mavzu savollariga javoblar tayyorlash.

2. Mavzudagi asosiy tushunchilar va atamalarni daftarga yozish.

3. Mаvzuni аsоsiy mаzmunini so`zlаb bеrа оlish.

4. Kеyingi dаrsdа o`rgаnilаdigаn mаvzu bilаn tаnishib kеlish.

Sana: __________________ / sinf: 6

Fan: Tarix

Mavzu: Qadimgi Rim madaniyati
Darsning texnologik haritasi

№	Malaka talablari	Bilim Qadimgi Rim madaniyati Ko`nikma: Mavzu yuzasidan atamalarni tanish vaziyatlarda qo`llash malakasi shakllantiriladi Malaka:Egallagan ko`nikmalarni notanish vaziyatlarda qo`llay oladi. Kompitensiya: Tushuna oladi, mavzuni sanalari asosida xiranalogik jadval tuza oladi va ularni tanish va notanish vazaiyatlarda qo`llay oladi va farqini ajrata oladi.
	Maqsad va vazifalar	a) Ta’limiy maqsad: O‘quvchilarga Rimda quldorlar va qullar turmushi, ta’lim, memorchilik va haykaltaroshlik, Xristianlikning vujudga kelishi haqida ma’lumot berish. b) Tarbiyaviy maqsad: Manan sog’lom, barkamol insonni tarbiyalash. c) Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni voqea hodisalarni tahlil qila olish qobiliyatlarini rivojlantirish. Mustaqil fkrlashga o’rgatish. O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, bilimlarini kengaytirishga erishish.
	O`quv jarayonini mazmuni	Mavzu to’g’risida tassavurga ega bo’lish va mavzuni mustahkamlash
	O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Metod: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy Usul: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash Shakl: yakka va guruhlarga ishlash Vosita: Darslik? Testlar? Jadavallar, audio va video materilalar, didaktik va tarqatma materiallar Nazorat: Og`zaki, yozma savol-javob test. Baholash: 5 balli tizim asosida
	Kutiladigan natija	O`qituvchi: Mavzuni qisqa vaqt ichida o`quvchilar tomonidan o`zlashtirishlariga erishaman, o`quvchi faolligini oshiraman, o`quvchilarda fanga nisbatan qiziqish uyg`otaman, o`quvchilarga mustaqil o`rganish va hotirasida saqlash boshqalarga etkaza olish, savol berish va savollarga to`g`ri javoblarga o`rgataman. O`quvchi: O`quvchilar mavzu yuzasidan bilim va ko`nikma hosil qiladilar, mustaqil fikrlay oladilar, nutqi rivojlanadi, qisqa vaqt ichida ma’lumotlarga ega bo`ladilar
	Kelgusi rejalar	O`qituvchi: Pedagogik texnologiyalarni o`zlashtirish va darsga tatbiq etish, takomillashtirish, AKT vositalaridan unumli foydalanish yo`llarini o`rganish, o`z ustida ishlash O`quvchi: Mustaqil tadqiqot, izlanishni yo`lga qo’yadi, o`z fikrini savodli ifodalay olish va do`stlarini fikrini hurmat qilishga o`rganish mavzu asosida qo`shimcha materiallar izlab topishga harakat qilish, ularni o`rganish. Do`stona muhitda hamkorlikda ishlash ko`nikmasini shakllantirish
	Uyga vazifa	Mavzuni o`qib o`rganib mav zudagi atamalarni yodlash xarita to’g’risida ishlashni o’rganib kelish

Darsning texnik chizmasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.	3 daqiqa
O’tigan mavzuni takrorlash	7 daqiqa
Yangi mavzuni guruhlar bilan ishlash	20 daqiqa
Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
Baholash	3 daqiqa
Uyga beriladigan topshiriqlar	2 daqiqa