Самиғов н. А. Бино

Нохуш рангланиш. Кесилган дарахт танасининг ранги вақт давомида турли омиллар таъсирида ўзгаради. Бу омилларга ѐғочда юз берадиган кимѐвий реакциялар ва замбуруғли чириш киради. Кимѐвий рангланишга
сариқ доғлар, тўқ сариқ рангланиш, сиѐҳранг доғлар ва бошқалар тааллуқлидир. Рангланиш ѐғочда 1–5 мм чуқурликда бўлиб, унинг физик– механик хоссаларига кам таъсир этади, аммо ѐғочнинг текстурасини ѐмонлаштиради. Замбуруғли чириш ѐғоч рангини ўзгартиради. Замбуруғ рангланиш 1–2 мм чуқурликда кўкимтир, жигарранг, сариқ, лимон – сариқ рангли доғлар, рангли заболон кўринишида бўлади. Ёғоч ранглари унинг таркибидаги реагенит моддалар ҳисобига ривожланади ва ўзгаради.
Қуртлаш. Қурт ва ҳашоратлар, қўнғизлар ѐғоч материали билан озиқланиб, унинг структурасини заифлаштиради. Қурт ва ҳашоратлар юрган жойда кўплаб тешиклар ҳосил бўлади ва улар ўзи билан бирга замбуруғларни олиб кириб ѐғочнинг бузилишини тезлаштирадилар. Хўл ва илдизи қуриган заиф ѐғочларни қурт ва ҳашоратлар тез шикастлайди. Шикастланган ѐғочларни бино ва иншоотлар конструкцияларида ишлатмаган маъқул. Ёғочда майда думалоқ тешик пайдо бўлиши ва улардан қипиқ тўкилиши ѐғочга қурт тушганидан дарак беради.
Тарихий ѐдгорликлар узоқ муддат нам ва кислородли мухитда бўлса, ѐғоч қисмлари чирийди, мустаҳкамлиги ва чиройини йўқотади. Бино ичига ўрнатилган ѐғоч қисмлар секинроқ эскиради, ташқи мухитда фойдаланилган буюмлар–эшиклар, айвон устунлари, тўсин ва тоқилар тезроқ шикастланади. Чириш жараѐни ѐғочнинг турига боғлиқ бўлиб, смоласи кўп дарахтлар ѐғочлари (дуб, лиственница, арча ва бошқ.) атмосфера мухитига бардошли бўлади. Юмшоқ (зичлиги кам) ѐғочлар осон намланиши ва оксидланиши туфайли замбуруғлар таъсирида тезда чирийди, ранги ўзгаради ва мустаҳкамлиги кескин камаяди (3.10, 3.11-расмлар).

3.10-расм. Архитектура ѐдгорлигининг чириган ѐғоч страпила қисми (ГФР, Мюнхен ш.).