Самиғов н. А. Бино

Табиий тош материаллари ва буюмлари турлари

Харсангтош. Массаси 20 – 40 кг, узун томони 50 см бўлган нотўғри геометрик шаклдаги тоғ жинслари харсангтош дейилади. Харсангтош портлатиш усулида, плитасимон харсанглар эса поналар ва уриб ҳаракатга келтириладиган механизмлар ѐрдамида ҳосил қилинади. Харсангтош магматик ва чўкинди тоғ жинсларига ишлов бериб олинади. Чўкинди жинслар таркибида гилтупроқ, пирит қўшилмалари бўлмаслиги зарур.
Харсангтошнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 10 МПа дан кам бўлмаслиги, сувда юмшаш коэффициенти 0,8 дан паст бўлмаслиги керак. Харсангтош иситилмайдиган бино ва иншоотлар қурилишида, чиқиндилари
эса майдаланиб бетон учун тўлдиргич сифатида ишлатилади. Бино ва иншоотларни таъмирлашда харсангтош пойдевор ва девор қисмларида, сув иншоотлари ва ҳарбий истехкомлар (қалъалар) тўсиқларида ишлатилиши мумкин.

1.16-расм. Мармар тошга ишлов бериш технологик тизими.

Шағал. Шағал чўкинди тоғ жинсларни элаб фракцияларга ажратиб, гил ва чангдан тозалаш учун ювиб олинади.
Чақиқ тош. Харсангтошларни 5-70 мм (150 мм гача) фракцияда майдалаб чақиқ тош олинади. Майда тош фракциялари олишда харсангтош бир неча марта майдаланади.
Қум. Қум 0,15-5 мм фракциядаги барча табиий тош материалларининг қисмидир. Қум таркибида гил ва чанг миқдори меѐрланган бўлиб, меѐрдан ортиғи бетон ва қоришмалар хоссаларини ѐмонлаштиради. Шағал, чақиқтош ва қум бетон учун тўлдирувчилар сифатида ишлатилади. Бу материаллар таркибида табиий радионуклидлар борлиги хақида сертификат бўлиши шарт.
Девор тошлари ва плиталари. Девор тошлари ва блоклари асосан туф ва ғовак оҳактошлардан механизмлар воситасида арралаб тайѐрланади. Девор тошлари 390х190х188; 490х240х188; 390х190х288 мм ўлчамларда ишлаб чиқарилади. Деворбоп блоклар туф, оҳактош, доломит, қумтош, андезит каби тошлардан ҳажми 0,1 м³ кам бўлмаган ҳолда тайѐрланиши мақсадга мувофиқдир (1.17-расм).


.