Самиғов н. А. Бино

Майда тўлдиргич. Барча табиий ва сунъий тош материалларнинг 0,15- 5мм фракцияси бетон тайѐрлашда майда тўлдиргич-қум сифатида ишлатилади.
Оддий оғир бетон тайѐрлашда тоғ жинсларининг табиий емирилишидан ҳосил бўлган ѐки қаттиқ тоғ жинсларини махсус машиналар ѐрдамида майдалаб сараланган қумлар ишлатилади.
Ушбу бобда фақат цемент бетонлари ҳақида фикр юритилади. Бошқа минерал ва органик боғловчилар асосидаги бетонлар ушбу дарсликнинг кейинги бобларида кўрилади.
Майдалаб олинган қумлар табиий ҳосил бўлган қумларга нисбатан тоза бўлади. Юқори сифатли бетон тайѐрлаш учун қумларни ювиб, қуритиб ишлатиш керак.
Бетоннинг сифати майда тўлдиргичнинг минерал таркибига, донадор таркибига, гил ва лойли аралашмалар миқдорига, органик аралашмалар мавжудлигига боғлиқ бўлади. Қум 0,15-5 мм фракция оралиғида турли ўлчамдаги доналардан иборат бўлиши зарур. Бунда қумнинг оралиқ бўшлиқлиги кам бўлиб, ундан тайѐрланган бетон эса зич структурага эга бўлади.
Қум гранулометрик таркибига нисбатан йирик, ўртача ва майда қумларга бўлинади (10.1-жадвал).
Қум таркибида 0,14 мм тешикли элакдан ўтган заррачалар миқдори 10% дан ошмаслиги, чанг ва лойсимон заррачалар эса 3% дан ошмаслиги керак. Қумни сув билан ювиб чанг ва лойсимон аралашмалардан тозаланади.
10.1-жадвал

Қумнинг йириклиги бўйича таснифи

Қум гуруҳлари	№63 элакдаги тўла қолдиқ, %	Йириклик модули
Йирик Ўртача Майда	50-75 35-50 20-35	3,5-2,5 2,5-2 2-1,5

Оғир бетон учун ишлатиладиган қуруқ кварц қумининг ўртача зичлиги 1500-1550 кг/м³, зичланган ҳолда эса 1600-1700 кг/м³ атрофида бўлади. Қумнинг нисбий намлиги 5-7% бўлганда унинг ўртача зичлиги минимум қийматда бўлади.

Қумнинг намлигини бетон қоришмаси тайѐрлашда, қумни қабул қилиб олишда ҳисобга олиш зарур.