Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Suvning ifloslanish sabablarini ayting.

Koli titr va koli - indeks nima?

Suvdagi umumiy mikroblar soni qanday aniqlanadi.

Suv qachon gelmintologik tekshiriladi.

Termostat nima uchun ishlatiladi.



Mavzu: Suvni tozalash va zararsizlantirish usullari.
Darsning maqsadi: Ichimlik suvini tozalash va zararsizlantirish ususllari bilan laboratoriya sharoitida tanishish. Xlorli ohakning aktivligini aniqlash, suvning xlor talabchanligini, qoldiq xlorni va suvni dixlorlash usullarini tajribada aniqlash bilan tanishish.

Darsga kerakli ko‘rgazmali qurollar: Suvni tozalash usullari keltirilgan jadvallar, koagulyantlar, filtrlarning kesimi,xlorli ohak, kolbalar, pipetkalar, o‘lchov silindiri, distillangan suv, 10 %li kaliy yod, 5 %li sulfat kislota, 1 %li kraxmal, 0,01 n giposulfit eritmasi, konsentrlangan xlorid kislota, tekshiriladigan suv, xlorlangan suv va 1 % li ohak eritmasi ishlatiladi.

Darsning mazmuni: Suvni tozalash usullariga uning fizik hususiyatlarini (tiniqlik, rangi, hidi, ta’mi) yaxshilaydigan va kimyoviy hususiyatlarini (temir, kalsiy, magniy va boshqa elementlar miqdorni kamaytiradigan) o‘zgartiradigan usullar kiradi. Suvni tozalash usullari faqat mexanik aralashmalardan tozalamasdan balki suvdagi epizootologik va epidemik xavflarni ham pasaytiradi. Suv qo‘yidagi usullar bilan tozalanadi:

1. Suvni tindirish usuli – bunda suv maxsus idishlarda, suv havzalarida tindiriladi. Suvni tinish tezligi mexanik aralashmalarning katta kichikligiga boqliqdir. Masalan: 1 m chuqurlikga diametri 1mm lik yirik qum – 1 sekunda, 0,1 mm mayda qum 10 sekunda, 0,01 mm zarrachalar esa 2 soatda cho‘kmaga tushadi.

2. Koagulyasiyalash usuli – bunda ishlab chiqarish amaliyotida qo‘yidagi koagulyantlardan foydalaniladi. Masalan: alyuminiy sulfat Al₂(SO₄)₃, temir sulfat Fe₂SO₄, temir xlorid FeCl₃ va boshqalar. Suvni koagulyasiyalash paytida koagulyantlarning dozasini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Koagulyant dozasi qo‘yidagicha aniqlanadi: suvning 1⁰C qattiqligi 10 ml CaO (kalsiy oksidiga) to‘g‘ri keladi. bu paytda reaksiya tuliq o‘tishi uchun 20 mg suvsiz alyuminiy sulfat Al₂(SO₄)₃ yoki 40 mg suvli Al₂(SO₄)₃x3H₂O sarflanadi. (molekulyar og‘irligi 666,42).

3. Filtrlash usuli - suvni tozalash usullaridan tindirish va koagulyasiyalash suvni tuliq tozalamasligi mumkin. Bunday paytda filtrlash usulidan foydalaniladi. Bu maqsadda ko‘p qavatli qumli filtr – rezervuarlardan foydalanish tavsiya qilinadi. Filtrdagi har bir qavatning qalinligi 0,3 m dan to 1,3 m gacha bo‘ladi.

Suvning sifatini yaxshilash uchun uning qattiqligini yumshatishda suv ohak yordamida – karbonat qattiqligi yuqori bo‘lganda, suv tarkibida sulfatlar, xloridlar miqdori ko‘p bo‘lganda soda yordamida qayta ishlanadi.

Suvni zararsizlantirish – suvni koagulyasiyalash, filtrlash natijasida mexanik aralashmalardan, gelmint va bakteriyalardan 90-95 % tozalanadi. Shuning uchun ham iste’mol qilinadigan suvlar zararsizlantirilishi zarurdir. Suvni zararsizlantirish uchun quyidagi fizik va kimyoviy usullardan foydalaniladi:

1. 
   Qaynatish usuli – qaynatish natijasida suvdagi mikroblarni hammasi 5-10 minut ichida nobud bo‘ladi.
   
2. 
   UB nurlar yordamida zararsizlantirish – bu usulda tulqin uzunligi 295 nm dan to 200 nm bo‘lgan UB nurlardan foydalaniladi. Bunda OBA KX-1 markali UB ustanovkasidan foydalaniladi.
   
3. 
   Ultratovush yordamida zararsizlantirish.
   
4. 
   Ozonlash, ya’ni ozon gazi yordamida zararsizlantirish.
   
5. 
   Kumush ionlari bilan zararsizlantirish.
   
6. 
   Xlorlash usuli.
   

Hozirgi paytda suvni zararsizlantirishda – xlorlash usulida keng foydalanilmoqda. Suvni xlorlashda suyuq va gazsimon xlordan, gipoxlo-ridlardan, xlorli ohak eritmasidan ishlatiladi.Suvni zararsizlantirish uchun xlorli ohakdan 1%li eritma tayyorlanib, suvni xlorlash uchun ishlatiladi. Xlorli ohak – quruq ohakka xlorni ta’sir ettirish natijasida olinadi:

Ca(OH)₂ + Cl = CaOCl₂ + H₂O

YAngi xlorli ohak tarkibida 35-36% aktiv xlor bo‘ladi. Xlorli ohakning aktivligi saklash paytida har oyda 0,25 dan to 1 % gacha pasayib boradi. Xlorli ohakning aktivligi 25 %dan past bo‘lsa, suvni zararsiz-lantirish uchun ishlatilmaydi.

Xlorlash o‘z maqsadiga ko‘ra qo‘yidagi turlarga bo‘linadi:

1.