|
ko'payadi, natijada yuqorida ta’kidlangan talablarning qondirilish darajasi ortadi.
Qishloq xo'jaligida foydalaniladigan suvlarning sifati ham barcha viloyatlarda bir xilda bo'lmay, bir-birlaridan farq qiladi. Andijon, Namangan va Farg'ona viloyatlarining aksariyat hududlarida ekinlarni sug‘orishda foydalaniladigan suvlarning sifati yaxshi, ya’ni ularning tarkibida hosildorlikka salbiy ta’sir etuvchi turli xildagi minerallar kam, lekin Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Xorazm viloyati hududlarida foydalanilayotgan suvlarning tarkibida xlor va boshqa moddalar ko'p. Shuning uchun ham ularning sifati nihoyatda yomon. Bunday hoi qishloq xo'jalik mahsulotlari yetishtirish hajmiga va sifatiga salbiy ta’sir ko'rsatadi. Kelajakda yerlarning unumdorligini oshirish, suvlarning sifatini yaxshilash orqali zarur qishloq xo'jalik mahsulotlari hajmini, miqdorini ko'paytirishga va sifatini yaxshilashga erishish mumkin. Respublikamizda suv resurslari manbalari cheklangan. Ulaming umumiy miqdori 49,4 mlrd m3 atrofida. Shundan 30,6 mlrd m3 yoki 61,9 foizi yirik daryolaming suvidan, 16,5 mlrd m3 respublika hududidagi mayda daryolaming suvlaridan, qolgan qismi esa y e r osti hamda kollektor-zovurlardan olinadigan suvlardan iborat.
Suvdan foydalanish islohoti:
— irrigatsiya tizimlarini boshqarishning m a ’muriy-hududiy tamoyilidan havza tamoyiliga о ‘tkazildi;
— respublika bo'yicha 10 ta irrigatsiya tizimlari havza boshqarmalari va bitta Farg‘ona vodiysi bo'yicha birlashtirilgan dispetcherlik markaziga ega b o ‘lgan magistral kanallari tizimi boshqarmasi tashkil etildi;
— fermer xo'jaliklariga xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilash uchun Suvdan foydalanuvchilar uyushmalari tashkil etish yo ‘Iga qo ‘yildi;
— suv resurslaridan mukammal foydalanishni t a ’minlashuchun sohada bozor tamoyillariga o'tish belgilandi.
Mavjud suv resurslari hozirgi o'sib borayotgan talabni to'liq qondira olmaydi. Shu suv resurslarining aksariyat qismi qishloq xo'jaligitarmog'ida ishlatiladi. Suv resurslari davlat muhofazasida, mulkchilik shakllari bo'yicha taqsimlanmagan. Respublikada mustaqillik yillarida suvdan foydalanish islohotlari olib borildi. Sug'oriladigan dehqonchilikni rivojlantirish va qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishni jadallashtirish sug'oriladigan yerlarda suv tanqisligini vujudga keltiradi. Bu esa, o'z navbatida, xo'jalik sug'orish tizimlaridasuvni behuda isrof qilmaslik, suv sarfmi kamaytirish, sug'orish usullarini takomillashtirish bo'yicha qator tadbirlarni amalga oshirish va suvdan foydalanishni qat’iy hisob-kitobini olib borish tartibini joriy etishni talab qiladi. Qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orishda tuproqdan sizib yo'qoladigan va sug'orish tizimlari takomillashtirilmaganligi tufayli isrof bo'ladigan suv miqdori 35—40 foizga teng bo'ladi. O‘zbekistonda ekinlami sug'orishda foydalaniladigan suv, asosan, o'z oqimi bilan keladigan suv bo'lib, asosiy sug'orish usuli qator oralari ishlanadigan ekinlar va yem-xashak ekinlarini egatlar orqalisug'orish hisoblanadi. Kelajakda sug'orish usullari va texnikasini takomillashtirish, sug'orish tizimlariga xizmat qilishni tegishli yo'lgaqo'yish, mavjud sug'orish mashinalarmi takomillashtirish va shu asosda egatlar orqali sug'orish uchun suv yetkazib berishda bajariladigan qo'l mehnati sarflarini kamaytirish talab qilinadi.Irrigatsiya tizimlari havza boshqarmalarining vazifaiari qilibquyidagilar belgilangan:
— suv resurslaridan maqsadli va oqilona foydalanishni tashkil etish;
—iste’molchilami suv bilan uzluksiz va o'z vaqtida ta ’minlashni tashkil etish;
— suv xo'jaligida yagona texnika siyosatini o'tkazish;
— suv is te ’molchilari bo'yicha suv resurslaridan fo yd a la nishning aniq hisobi va hisobotini ta ’minlash.
Bu borada 0 ‘zbekistonda irrigatsiya tizimlarini boshqarishning ma’muriy-hududiy tamoyilidan havza tamoyiliga o'tishni ko'zdatutuvchi, suv resurslarini boshqarish, shuningdek, suvdan foydalanishdabozor tamoyillarini barcha darajada tadbiq qilish amalga oshirilmoqda.O'zbekiston Respublikasining suv xo'jaligi majmui (SXM) o'z ichiga murakkab tashkil iy-texnik va iqtisodiy mexanizmni birlashtiradi. Ushbu tizim mamlakatning barcha hududida suv olib kelish vaolib ketish tizimining me’yoriy ishlashini ta’minlaydi va yuz minglabsuv iste’molchilari va suvdan foydalanuvchilarga xizmat qiladi. O'zbekiston qishloq xo'jaligi sektoridagi asosiy mahsulot ishlab chiqaruvchi, eng katta suv iste’molchi — bu sug'oriladigan dehqonchilikdir.Sug'oriladigan yerlaming meliorativ holatini yaxshilash dasturini
amalga oshirish O'zbekiston hukumati tomonidan 2001 —2010-yillarga belgilangan. U suvni boshqarish va ishlatish tartibini tubdan o'zgartirishni ko'zda tutadi va tarmoqda suvni isrof qilishni qisqartirish yordam beradi, sug'orishda ishlatiladigan suv sifatini, shuningdek, tuproqqa ishlov berish, sho'r yuvish ishlarining yaxshilanishiga olib keladi. Loyihada oqilona texnologiya, sug'orish texnologiyasini vasug'orish maydonlarini tekislash hisobiga sug'orish suvini tejashda,birinchi navbatda, quyidagi sharoitlar ko'zda tutiladi:
— suv ta’minoti doimiy past sug'orish tizimlarida;
— suv nasos bilan ko‘tariladigan joylarda;
— tog‘oldi sug'oriladigan hududlarda kuchli suv o'tkazadigan tuproqli yerlarda va qiyin relyefli sharoitlarda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
