Samarqand veterinariya meditsina

Payariq tumani qishloq xo'jaligi ko'p tarmoqli fermer xo'jaliklarida ishlab chiqarilgan maxsulotlarini rentabelik darahasi

Download 129,65 Kb.

bet	12/13
Sana	01.06.2022
Hajmi	129,65 Kb.
	#624239

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Bog'liq
2 5276290636494932049

Payariq tumani qishloq xo'jaligi ko'p tarmoqli fermer xo'jaliklarida ishlab chiqarilgan maxsulotlarini rentabelik darahasi №	Ko'rsatkichlar	Yillar
2019 yilni 2017 yilga nisbatan o'zgarishi
2017	Ko'rsatkichlar	2018	2019		+/-	%
1	G'alla	20,9	13,4	18,2		-2,7	87,1
2	Paxta	4,4	4,2	-14,2		-18,6	-318,9
3	Sabzovot	32,6	25,3	29,5		-3,2	90,3
4	Kartoshka	30,9	23,4	36,2		5,3	117,3
5	Poliz	30,7	27,5	27,2		-3,5	88,6
6	Meva	33,0	29,5	29,5		-3,4	89,6
7	Uzum	31,6	29,5	30,7		-0,9	97,3

jadval ma'limotlaridan ko'rinib turibdiki 2019 yilni 2017 yilga nisbatan o'zgarishi g'allani sotish bahosi 87,1 % ni, paxatani sotish bahosi 318.9 ni % ga, Sabzovot sotish bahosi 90,3 % ni, meva sotish bahosi 89,6 % ni, uzum sotish bahosi 97,3 % ni polizchilikda 88,6 % ni tashkil etgan kartoshka sotish bahosi 117,3 % ga, oshgan.

40.0
30.0
S
0

20,0 £ 10,0

0,0
CD
Ю
«40,0
i
CD
a-20,0

36,2
„ 29,59,5 29,рГ~~П 29.5³Q,⁷..

Yillar

■ G'alla

Paxta
Sabzovot
Kartoshka
Poliz
Meva
Uzum

XULOSA VA TAKLIFLAR

Qishloq xo‘jaligi korxonalari ixtisoslashuvi murakkab iqtisodiy jarayon sifatida ko‘pincha qarama-qarshi yo‘nalishlarda, ya'ni goh tezlashtiruvchi, goh sekinlashtiruvchi ko‘pgina omillarning ta'sirida rivojlanadi. Har qanday sharoitda ham u ishlab chiqarishni tashkillashtirishga katta ta'sir ko‘rsatadi. Xo‘jaliklarda ixtisoslashuvning tezlashuvi, xususan qishloq xo‘jaligi mashinasozligida ilmiy - texnik taraqqiyotga imkon yaratadi. Qishloq xo‘jaligini yirik mashinali ishlab chiqarish tarmog‘iga aylantirish, asosiy texnologik jarayonlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish, tizimga mashinalarni kiritishga imkon beradi .
Qarama-qarshi yo‘nalishda o‘z-o‘zini ta'minlash, yil davomida ishning bir tekis taqsimlanishi, qo‘shimcha mahsulotdan foydalanish kabi ixtisoslashuvga to‘siq bo‘ladigan omillar amal qiladi. Universalligi bilan farqlanadigan ko‘p tarmoqli xo‘jaligi bo‘lgan tumanlarda shunday holatlar mavjud bo‘ladi. Ular bir xil nisbatlarda bir xil mahsulotlarga ishlov beradilar, almashlab ekishda bir xillikga egalar, bir xil turdagi jonivorlarni boqadilar. Ixtisoslashuvning chuqurlashuvi turli tarmoq-lar va ishlab chiqarishda universal ishlab chiqarish kuchlarining yaratilishidan foydalanishga to‘sqinlik qiladi. Zamonaviy shudgorlash traktori, traktorchiga paxta, kartoshka, ozuqa mahsulotlariga ishlov berish imkonini beradi. Xo‘jalikda bir necha tarmoqlarning mavjudligida tuproq unumdorligini oshirishning vositasi sifatida almashlab ekish juda muhim ahamiyatga ega. Ixtisoslashuvning chuqurlashuvi bilan bir xo‘jalik doirasidagi turli tarmoqlarning o‘zaro aloqasi barcha qo‘shimcha mahsulotdan foydalanish hisobiga kuchsizlanib boradi. Mehnat taqsimoti darajasiga qarab sohalararo muvozanat bir-birini to‘ldiruvchi ixtisoslashgan xo‘jalik tizimiga yaqinlashadi.
Mavzuni o’rganish davomida quyidagi xulosalar olindi:

Payariq tumani qishloq xo’jaligida 2018 yilda jami 29946,7 ga yer resurslari bo’lib, unda 5427 kishi mehnat qilgan, xo’jaliklarining moddiy resurslari qiymati 42705,7 mln so’m bo’lib, 368669,6 mln so’m daromad, 319391,7 mln so’m xarajat va 49277,9 mln so’m foydaga ega bo’lishgan. Bu ko’rsatkichlar 2016 yilga nisbatan mos ravishda 3,3, 3,2 va 4,4 martaga oshgan. Asosiy qishloq xo’jalik mahsulotlaridan 2018 yilda paxta - 24352,0 tonna, g’alla -44022,0 tonna, sabzavot - 82874,0 tonna yetishtirilgan. Tuman qishloq xo’jaligining rentabellik darajasi 2018 yilda 15,4 foizni, 2016 yilda 11,3 foizni tashkil qilgan bo’lsa, 2018 yil 2016 yilga nisbatan 4,1 punktga oshgan.
Payariq tumani “Payariq paxta zamini” ko’p tarmoqli fermer xo’jaligida 44 ga yer maydoni bo'lib, fermer xo'jaliklari dehqonchilik (paxta, g’alla, pomidor, makkajo’xori (don va silos uchun), beda, mosh, kartoshka yetishtirish), chorvachilik (qoramol, asalari, pilla, baliq yetishtirish) hamda xizmat ko’rsatish va savdo bilan shug’ullanib klemoqda. Fermer xo’jaligi hududida joylashgan yaylovlardan samarali foydalanish maqsadida uning maydonini 2016 yilgi 6,5 ga.dan 2018 yilga 1,7 ga.ga qisqartirib, uning o’rnida baliq havzasi, beda ekin maydoni, makkajo’xori va pomidor eknilari maydoniga aylantirgan.

Payariq tumani “Payariq paxta zamini” ko’p tarmoqli fermer xo’jaligi ishlab chiqargan mahsulot miqdori tahlili xo’jalikning 13 turdagi mahsulot ishlab chiqarayotganini ko’rsatmoqda. Shuningdek, qo’shimcha mahsulotlardan (somon, go’zapoya, teri, go’ng) bu jadvalga kiritilmagan. Ulardan paxta, g’alla va pilla davlat buyurtmasi asosida sotilsa, qolagn mahsulotlar bir qismi xo’jalikda ishlatilsa (g’alla, pomidor, makkajo’xori doni, silos, kartoshka, beda, asal, sut va go’sht) asosiy qismi turli sotish kanallari (bozor, ulgurji shaklda, xo’jalik do’konida, mehnat haqiga va shu kabilar) hisobiga sotiladi. Tahlil davrida xo’jalik ishlab chiqarayotgan mahsulotlardan kartoshkada kamayish kuzatildi.
Payariq tumani “Payariq paxta zamini” ko’p tarmoqli fermer xo’jaligida mahsulotlar sotishdan olingan daromadlar yuqori bo’lsa-da, xarajatlar yuqoriligi sabab foyda nisbatan kam bo’lgan. Shunday bo’lsa-da, fermer xo’jaligi faqatgina qishloq xo’jaligida 2018 yilda 899,1 mln so’m daromad qilgan bo’lib, 2016 yilga nisbatan daromad 194,5 mln so’mga oshgan. Foyda miqdori esa 2018 yilda 261,0 mln so’m bo’lib, 2016 yilga nisbatan 53,3 mln so’mga oshgan. Foydani xo’jalik rahbari tomonidan kelgusida infratuzilmani yaxshilash, yangi ish o’rinlari yaratish, texnika sotib olishga sarflash nazarda tutilgan.

Mazkur dolzarb mavzuni o’rganishdan olingan xulosalar asosidr qator takliflar ishlab chiqildi:

Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida fermer xo’jaliklarini har tomonlama rivojlantirish, iqtisodiy mustahkamligini ta’minlash uchun boshqaruv masalasiga alohida e’tibor berish. Masalan, uning iqtisodiy usulini ko’proq.
Ko’p tarmoqli fermer xo’jaliklarini davlat tomonidan har tomonlama qo’llab- quvvatlash;
Fermer xo’jaliklarida behuda sarf-xarajatlarni kamaytirish yo’llarini izlab toppish;
Dehqonchilikda urug’likka, chorvachilikda esa naslchilikka asosiy qaratish;
Fermer xo’jaliklarini rivojlantririshda, ayniqsa qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlashda xorijiy sarmoyalarni jalb etish muhim ro’l o’ynaydi, ya’ni “ishlab chiqarish - qayta ishlash - sotish” degan yagona zanjirni tashkil etish va boshqalar.

Download 129,65 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: