Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

2-jadval
Tovar sifatiga xalqaro normalarni ishlab chiquvchi tashkilotlar

Sifat normasi darajasi	Tovar sifati normasini belgilovchi tashkilot nomi	Belgilanishi va joylashgan mamlakati
Milliy	Germaniya norma Instituti Britaniya standart Instituti Fransiya normalizatsiya Assotsiatsiyasi	DIN, Germaniya BSI, Buyuk Britaniya AFNOR, Fransiya
Xalqaro	Xalqaro standart tashkiloti Xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi Internaional Electric Commision	ISO, Shveysariya ITV, Shveysariya IEC, Shveysariya
Yevropa	Comite Europeen de Normalisation Comite Europeen de Normalisation Electrotechnique Europeen Telecommunication Stsndarts Institute	GEN, Belgiya ETSI, Fransiya

Xalqaro miqyosda sifat siyosatining maqsadi milliy mahsulotni «globallashtirish» yoki tashqi bozor uchun original mahsulotlarni rivojlantirish hisoblanadi.
Tovarning raqobatbardoshligi — uning real harid qiluvchi haridor uchun jozibadorlik darajasidir. Tovarning iste’mol qiymati — haridor mazkur tovar uchun to‘lash mumkin hisoblovchi maksimal narx hisoblanadi. Tovarning raqobatbardoshligi zaxirasi — tovarning iste’mol qiymati va uni sotib olish uchun to‘langan haqiqtisodiy narx o‘rtasidagi farqdir. Iste’molchi uchun iste’mol qiymatining to‘lanmagan, tekin qo‘lga kiritilgan qismini anglatadi. Ta’minotchi uchun esa tovar raqobatbardoshligining miqdoriy o‘lchami hisoblanadi.
Eksport tovarining raqobatbardoshligini quyidagi omillar belgilab beradi:

• 
  iste’mol xususiyatlari;
  
• 
  texnologik ko‘rsatkichlar, avvalo: tayyorlash sifati, texnik darajasi, ishonchliligi, uhrq muddat xizmat qilishi, qulayligi, xavfsizligi, foydalanishda uzluksizligi, qulay o‘lchamlari, hajmi, dizayni, sotuv narxi, jozibador servis xizmati, imte’mol qiymati (ekspluatatsiya, ta’mirlash va saqlash harajatlari).
  

Eksport tovar assortimentini rejalashtirish jarayonida tovar raqobatbardoshligini baholashda foydalaniluvchi ko‘rsatkichlarga asoslaniladi. Bu ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat:
1. Tovar mahsulotining vazifasi: tasniflash ko‘rsatkichlari (quvvati, tezligi, sig‘imi va hokazo); konstruktiv va texnik ko‘rsatkichlar (material sig‘imi, gabarit o‘lchami, konfiguratsiyasi, mahsuldorligi, o‘lchash aniqligi, qayta ishlanuvchi ma’lumotlar hajmi); mahsulot tarkibi va strukturasi (tabiiy modda va aralashmalar tarkibi).
2. Sifati va ishonchliligi: GOST talablariga javob berishi, foydalanganda buzilib qolmasligi, kafolat muddati davomida ta’mirlashsiz ishlatish; mahsulotning texnik va ijtimoiy-iqtisodiy zarur davri uzunligi; chet ellik iste’molchilarning ma’lum ehtiyojlarini qondirish qoiliyati.
3. Estetika: jozibadorlik (rangi, ranglar kombinatsiyasi, gabarit o‘lchami); ifodalilik (shinamlik, iqtisodiylik va hokazolarni ifodalash); emotsional ta’sir (hayajonlonish, tinchlanish, beparvolik).
4. Ekologik tozaligi: tayyor yoki yarim tayyor mahsulotda zararli aralashmalarning mavjudligi; qayta ishlangan mahsulotlarda zararli aralashmalarning mavjudligi; atrof-muhitga, atmosfera va suv havzalariga zararli moddalarni chiqarish.
5. Ergonomiklik: gigiyenichnost (toksiklik, changlilik, yoritilganlik, vibratsiya, shovqinlilik); fiziologichnost (foydalanishning qulayligi, muomala qilishning osonligi); antropometrichnost (inson tanasi va a’zolariga shakl va hajm jihatidan moslik); psixologichnost (chet ellik potensial iste’molchining ijobiy qabul qilishi).
6.Tejamkorlik: sotuv narxining qulayligi; tijorat qo‘llanishi qiymatining yuqori emasligi (transport orqali tashish, o‘rnatish, ishga tushirish, foydalanishga topshirish, tartibga solish, xodimlarni o‘rgatish, texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash, yoqilg‘i, elektr energiyasi).