Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

6.2-ma’ruza. Zamonaviy sharoitda an’anaviy xalqaro biznes shakllarini joriy etishdagi xususiyatlari: lizing, litsenziyali ishlab chiqarish va franchayzing
Reja:
1. Lizing – global marketingning zamonaviy biznes shakli sifatida.
2. Global marketingda litsenziyali ishlab chiqarish.
3. Franchayzing.


1. Lizing – global marketingning zamonaviy biznes shakli sifatida.
Ilmiy izlanishlar va jahon iqtisodiy amaliyoti shuni ko'rsatadiki, zamonaviy sharoitda, ayniqsa so'nggi o'n yilliklarda xalqaro biznesning namoyon bo'lishida ham jiddiy o'zgarishlar kuzatilmoqda.
Chegaralararo qo’shilish (ular birlashish va qo'shilishlarning qariyb 3 foizini tashkil qiladi) – bu turli mamlakatlar firmalarining aktivlari va operatsiyalarining kombinatsiyasi va shu asosda bitta yuridik shaxsning tashkil etilishidir.
Chegaraviy oldi-sotdi (korxonalarning barcha transchegaraviy birlashishi va qo'shilishining 97% ni tashkil qiladi) aktivlar va operatsiyalar ustidan nazoratni chet ellik yirik firmaga o'tkazishdir.
Taniqli olimlar F.Kotler, J.R.Evansv, B.Berman, P.S. Zavyalov¹³ asarlaridagi marketing ta'riflariga asoslanib, lizing xizmatlari marketingini yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning asosiy vositalarni bozor orqali moliyalashtirishga bo'lgan ehtiyojlarini to'liq qondirishga qaratilgan lizing xizmatlarini ishlab chiqarish va amalga oshirishni tashkil etishning murakkab tizimi sifatida ko'rsatish mumkin. Shuningdek, bozor sub'yektlari tomonidan bozor sharoitlarini o'rganish va bashorat qilish, lizing kompaniyasining tashqi va ichki muhitini o'rganish, taklif sub'yektining xatti-harakatlari taktikasi va strategiyasini ishlab chiqish asosida lizing xizmatlari bozorida foyda va raqobatbardosh ustunliklarga ega bo'lishi hisoblanadi.
Lizing bozorida maxsus bozor hodisalari to'plamidan foydalaniladi. Lizing bozorida sotish va sotib olish ob'yekti - bu lizing xizmati bo'lib, uni lizing beruvchi ijara shartnomasi bo'yicha mol-mulkni lizing oluvchiga egalik qilish va foydalanishga topshiradi. Lizing oluvchi tijorat maqsadlarida va ijara shartnomasi muddati davomida lizing beruvchiga lizing to'lovlarini to'laydi.
Keng ma'noda, lizing marketingi - mijozlar va bozorga yo'naltirilgan lizing kompaniyasi falsafasi. Lizing beruvchi uchun lizing xizmatlari marketingi - bu tadbirkorlik sub'yektlarining moliyalashtirish va xizmatlar ko'rsatish bo'yicha lizing xizmatlariga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish, shuningdek, moliyaviy natijalar bilan lizing kompaniyasining bozor ulushini oshirishga qaratilgan kompaniya faoliyatini lizing portfelining sifati boshqarish tizimi.
Lizing xizmatlari marketingining maqsadi – lizing kompaniyasining uzoq muddatli va barqaror rivojlanishini ta'minlash, iqtisodiy asoslangan boshqaruv qarorlarini qabul qilish orqali raqobatbardosh bozor afzalliklarini rivojlantirish hisoblanadi.
Bozorda tadbirkorlik sub'yektlarining asosiy vositalarni moliyalashtirishga bo'lgan aniq ehtiyoji bor va bu ehtiyojni lizing xizmati yordamida qondirish mumkin.
Talabning yuqori darajasiga qaramay, lizing xizmatlari bozori - xaridorlar bozori, uning qo'lida “bozor kuchi” jamlangan va lizing beruvchilar raqobatbardosh bo'lib qolish uchun o'z marketingini samarali boshqarishi va marketing siyosatini doimiy ravishda takomillashtirib borishi kerak.
Hozirgi kunda dunyoning 100 dan ortiq mamlakatlarida milliy lizing bozorlari mavjud. Inqirozgacha bo'lgan bitimlarning umumiy hajmi 700 milliard dollardan oshdi. Lizing ko'plab mamlakatlarda investitsiya siyosatining eng muhim tarkibiy qismlaridan biriga aylandi, shu jumladan O’zbekistonda ham. Lizing operatsiyalarining o'sish sur'ati, qoida tariqasida, asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlarning o'sish sur'atlaridan ustun turadi. Bu tasodif emas. Lizing operatsiyalarining to'yinganligi va natijasi davlatda bozor munosabatlari rivojlanganligidan dalolat beradi.
Lizing xizmatlari marketingi asosiy vositalarni moliyalashtirishda biznes ehtiyojlarini aniqlash va qondirishga qaratilgan va quyidagi maqsadlarga ega:

• 
  lizing xizmatlarini iste'mol qilishning mumkin bo'lgan maksimal darajasiga erishish;
  
• 
  lizing oluvchilarni lizing xizmatidan maksimal qondirishga erishish;
  
• 
  ijarachilarning biznes yuritish imkoniyatlarini maksimal darajada oshirish;
  
• 
  lizing moliyalashtirish dasturlarining eng keng tanlovini taqdim etish.