Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

12 Скобельцына А. С., Ш арухин А . П. Т ехнологии и организация

74

Mazmunan har ikki matn ham (asosiy va individual) bir-biriga mosdir. Agarda asosiy matn to‘g‘ri tuzilsa, ushbu mavzudagi bar­ cha gidlaming individual matnlarida «standartlar» mavjud bo‘!adi (mazmuni bir xil, tarixiy faktlar, voqealami baholashda, faktlar va xulosalarda o‘xshashliklar kuzatiladi).

Biror bir obyektni tahlil qilishda gidlar bitta narsani ko'rsatadilar va hikoya qiladilar. Bu jarayonda asosiy matnning etalonligi seziladi, lekin bir xil mazmundagi matnda gid nutqning turli jilosi-dan foydalanishi, faktlar, raqamlar, misollami turlicha ketma-ket-likda berish mumkin. Ekskursiya mavzusining individualligi uni olib borayotgan gidning hissiyotlilik darajasida namoyon bo'ladi. Ular obyektning oldida turib hikoya va ko‘rsatishning turli usulla­ rini qo‘llashlari, ma’lum bir holatni turli misollar bilan yoritishlari mumkin. Matnni yozishda individuallik bo'lishi maqsadlidir.

Hikoya va individual matn. Hikoyaning muvaffaqiyati indi­ vidual matnning qay darajada sodda nutq tarkibiga yaqinligiga va gidning nutq qobiliyatlari qanchalik hisobga olinganligi bilan o‘lchanadi. Matnlarning ongimizga ta’siri darajasi ko‘p sabab va shartlarga bogMiq (mantiq, isbot, mavzu, axborotning yangiligi, notiqning psixologik aloqaga kira olishi qobiliyati va b.). Biroq nutqda uning xususiyatlari, tarkibiy tuzilmasi, o‘ziga xosligi ham muhimdir,

Bir xil mavzuga oid gidlarning individual matni mazmunida, ma’lumotni yoritishda, tarixiy hodisalar, faktlami baholashda o‘xshashlik bo‘ladi. Gidning individualligi nimada namoyon bo'ladi? Gidlar bir mavzudagi ekskursiya xizmatini o‘tkazishda bir xil narsani turlicha hikoya qiladilar. Ular hikoyasi mazmunan bir xil bo'lsada, so‘z boyligidan foydalanish shakli, hissiyotlilik darajasi turlicha bo‘ladi. Ekskursiya metodikasi giddan individu­ al rnatnni tayyorlashida oddiy ma’ruzachi va gidning nutqi ora-sidagi farqni anglashni talab etadi. Ekskursiya xizmati davomida ko‘rsatilishi zarur bo‘lgan obyektlar gidni «shoshiltiradi», 2-3 soat