|
Mantiqiy o*tishlar. Yangi ekskursiya xizmatini tayyorlovchi gu ruh oldida barcha mavzular mazmunini bir butunga bog‘lash kabi
mas’uliyatli vazifa turadi. Bu masala mantiqiy о ‘tishlar yordamida hal bo‘ladi. Mantiqiy o'tishlar ekskursiyAsi mustaqil boMmasada, lekin muhim qismi hisoblanadi. Yaxshi tuzilgan mantiqiy o‘tish!ar ma’lumotlami bayon etishdagi ketma-ketlikni ta’minlaydi, keyingi mavzuosti qiziqish bilan qabul qilinishini kafolatlaydi.
Ko‘pgina hollarda ekskursiya xizmatida bir mavzudan boshqasiga o‘tishda rasmiy (konstruktiv) o‘tishlardan foydalani-ladi. Ekskursiya mavzusining mazmuni bilan bog‘liq boMmagan, ekskursiya xizmatining bir qismi bilan ikkinchisi o‘rtasida «bog‘lovchi koLprik» bo‘Imagan o‘tishlar rasmiy о ‘tishlar deb yuritiladi (masalan, «endi maydon bo'ylab yuramiz»; «endi biz siz-lar bilan kuzatishni davom ettiramiz»; «kelinglar, yana bir ajoyib joyni ko‘ramiz»). Bunday rasmiy o‘tish!ami ishlatishni inkor qilish yoki ekskursiya jarayonidagi xatolik deb qarash ham noto‘g £ridir. Agar obyektlar orasidagi masofadan sanoqli soniyalarda o‘tilsa (avtobusda, poyezdda, qayiqlarda), bunday o‘tishlar majburiy ishlatiladi (masalan, «endi o‘ng tomonga qarang» yoki «endi yon tomonda joylashgan obidaga e’tibor berishingizni so‘ray man»). Yana obyektlar muzey va ko‘rgazmalardagi mavzuli zallarda, de-vorlarda bir-biriga nisbatan zich joylashgani sababli ham rasmiy o‘tishlardan foydalaniladi. Rasmiy o‘tishlar mavzuosti lar orasida «bog‘lovchi ko‘prik» bo‘lmasada, ekskursantlami keyingi obyekt bilan tanishishgayo‘naltiradi.
Mavzu bilan uyg‘unlashtirilgan mantiqiy o‘tish sarnaraliroqdir. Bunday o4ish guruhning keyingi to‘xtash joyiga harakatlanishi-dan oldin yoki obyekt oldidagi to‘xtash joyida tugashi mumkin. Mantiqiy o‘tishning davomiyligi bir obyektdan ikkinchisiga o‘tish vaqtiga teng boMadi.
4.5. «Gid portfeli» ni tahlasb
«Gid portfeU» deb, ekskursiyani o‘tkazish jarayonida foy-dalanadigan ko‘rgazmaIi vositalar jamlanmasiga aytiladi.
Bu ko‘rgazmali vositalar odatda bitta papka yoki portfelda joylashtiriladi. «Gid portfeli»ning vazifasi obyektlarni ко‘rsatish qatoridagi «bo‘shliq»lami to‘ldirishdir. Ekskursiya xizmatida mav zuni yoritish uchun zarur bo‘lgan obyektlarning hammasi ham asl holicha saqlanmagan bo‘lishi rnumkin. Masalan, yillar ta’sirida buzilgan tarixiy binoni ekskursantlar ko‘ra olmasligi mumkin yoki mazkur obyektning avvalgi holati to‘g‘risida ekskursant larga tasawur uyg‘otish kerakdir. Shu maqsadda obyektning av valgi holati haqida tasawur uyg‘otish uchun fotosuratlarni yoki aksincha, obyektning kelajakdagi ko‘rinishini tasavvur qilish uchun uning loyihasini ко‘rsatish mumkin. «XIX asr madaniyati namoyondalari» nomli ekskursiyada Xiva xoni, shoir Muhammad Rahimxon Feruz rasmini ko‘rsatib mavzuni yanada boyitish mum kin. Ekskursiya xizmatida asl hujjatlar, qoMyozmalar, adabiy asar-laming nusxasi gid hikoyasini ishonchli qilishga yordam beradi. Ko‘rgazmali vositalaming yana bir muhim vazifasi obyekt haqida tomoshaviy tasavvur uyg‘otishidadir. «Gid portfe!i»da fotosurat-lar, geografik xaritalar, jadvallar, rasmlar, mahsulot namunalari va boshqalar kiritiladi. Bunday «portfeblar odatda har bir mavzu uchun alohida taxlanadi. Ular doimo gidning qo‘l ostida bo‘lib, o'tmish va kelajakka bo‘ladigan «sayohat»ni qiziqarli va foydali o‘tkazishga yordam beradi.
«Portfel»ning ko‘rgazmali vositalari ekskursiya mavzusidan kelib chiqib, foydalanishga qulay bo‘lishi, lekin son jihatdan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Aks holda ular ekskursantlami asosiy obyekt-lardan chalg'itib, e’tiborini susaytiradi.
Ko'rgazmali vositalarni tanlab olishda quyidagi mezonlar ino batga olinadi;
ulardan foydalanishning zaruriyati va maqsadliligi;
ilmiy ahamiyati, ya’ni qanchalik ushbu ko‘rgazmali vosi-ta ekskursiya xizmatini boyitishi, ko‘rsatish va hikoyani ko‘rgazmali va tushunarli qilishi mumkin;
jozibadorligi;
aniqligi;
saqlanganlik holati.
Fotosuratlar, xarita sxemalar, reproduksiyalar 18x24sm o‘lchamli karton asosli, aniq va tiniq bo‘lishi, avtobusda ko‘rsatishga mo‘ljallangani esa 24x30smga kattalashtirilishi zarur. Ijodiy guruh yangi ekskursiya mavzusini tayyorlashda to‘plangan ko‘rgazmali vositalardan mavzuni yoritishga gidga yordam be-radigan eng yorqinlarini tanlaydi va marshrutda ularni ko‘rsatish metodikasini tekshirib olishadi. Keyin «portfel»dagi vositalami qoMlash Bo‘yicha tavsiyalarni uslubiy ishlanmaga kiritishadi.
«PortfeI»dagi har bir ko‘rgazma!i vositaga eslatma qog‘ozi birkitiladi va ro‘yxatiga aniqlik kiritiladi. Muzeylar, ko‘rgazmalar, arxivlar «portfel» vositalarini tanlashga katta yordam qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
