Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

131

9.2. Ekskursantlarda e’tibor susayishi va uni bartaraf etish yo‘llari


E ’tibor qilish (diqqat qilish) insonning u uchun muhim bo‘lgan biror obyektga ruhiy faoliyatini yo‘naltirishi va fikrini jamlashidir. Ekskursantlaming e’tibori faqatgina ekskursiya mavzusi materi-allariga qaratilishi uchun gid ulaming fikrlash faoliyatini to‘g‘ri tashkil etishi, yo‘naltirishi lozimdir. Ekskursiya xizmatida obyekt-lami ko'rish va hikoyasida yangilik, mazmundorlik, soddalilik uyg'unlashib, mavzu dolzarb boMsagina ekskursantlar diqqati barqaror bo‘lishi mumkin. Katta hajmdagi ma’lumot ham qancha-lik qiziqarli bo‘lmasin e’tibor susayishiga olib kelishi mumkin, gid bu kabi holatlar bilan kurashishni o‘rganishi lozim.

Gid hikoyasining qaysi daqiqalarida, qanday oraliqda e’tibor susayishi boshlanadi? Ekskursiya xizmati amaliyoti bilan bog‘liq bunday ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilmagan, lekin har bir gid o‘z tajribasida bu kabi muammoga duch keladi. E’tibor susayishi-ning davriyligi va davomiyligi ko‘pgina sabablarga bog‘liq: gid ma’lumotlarining eskirganligi, nutqning yetarlicha obrazli, hissi-yotli bo‘lmasligi, obyektni ko‘rsatish va hikoyasi mazmunidagi bog'liqlikning yo‘qligi, gid tomonidan ekskursantlar guruhining o‘ziga xosligini tahlil qilmaganligi va h.k21.

Ma’ruza o‘qish metodikasidan e’tiboming susayishi vaqti bora-sidagi yo‘nalishli ma’lumotlami olish mumkin. Notiqlaming chi-qishini tadqiq qilgan olimlar shuni aniqlashdiki, tinglovchilarda birinchi e’tibor susayishi ma’mzaning 14—18 daqiqasida, ikkin-chisi birinchisidan so‘ng 11-4 daqiqada, uchinchisi 9-11 daqi-qadan so‘ng, to‘rtinchisi 8-9 daqiqadan so‘ng va keyinchalik har 4-5 daqiqada yuzaga keladi. Birinchi raqamlar yoshlardagi e’tibor susayishini ko‘rsatsa, ikkinchisi katta yoshdagilarga xosdir. Bu ma’lumotlami gid ham notiq sifatida inobatga olishi mumkin, le­ kin uning faoliyati tashqi xalaqit bemvchi omillarning ta’siri bilan murakkablashadi(masalan, zaldagi ma’ruzachidan ko‘ra).