Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

1-obyekt. Qo‘riqxonadagi o‘simlik turlari

Hurmatli ekskursantlar! Qo‘riqxonaning katta bo‘lmagan hudu-dida o‘simliklaming 300 ga yaqin turlari mavjud. Bularga turang‘il, jiyda, majnuntol, grebenshik, do‘lana, chingil, ilono‘t, qizilmiya, kendir va qamishlami kiritish mumkin. Bu hududda 59 ta dorivor hamda 23 ta texnik o‘simliklar o‘sishi aniqlangan.

Zarafshon qo‘riqxonasining g‘ururi bu 14 gektar maydonni egallagan turang‘il o‘simligidir. Bu hudud o‘simlikning bu dara-jada ixcham o‘sish joyi hisoblanadi. Uning barglari yarqirab tu-radi, aynan shu o‘simlik tufayli kuz faslida bu hududlar xuddi oltin rangga burkanganday bo'ladi.

Chakanda qadimdan dorivor o'simlik hisoblanadi. Qadimgi Gretsiyada bu o‘simlikning barglari harbiylar va otlarda yuqum-

211

li kasalliklami davolash uchun qo‘llanilgan. Keyinchalik esa bu o‘simlik haqida unitishgan. Keyingi o‘n yilliklar davomida bu o'simlik yana ommalashdi. Grek tiJidan to‘g ‘ridan-to‘g‘ri «chakanda» o'simligi nomining tarjimasi «yaltirab turuvchi ot» degan ma’noni anglatadi. Qadimgi greklar chakanda o‘simliginmg barglari bilan kasalmand otlami boqishgan. Otlar tetiklashgan va sog‘lig‘ini tiklashgan.

(Ekskursantlarga o‘simlik turlarini tomosha qilish va rasmga tushishlari uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Savollarga javob berila­ di).

11.1-rasm. Zarafshon qo‘riqxonasidagi mavjud


o‘simlik turlari.

212

2-obyekt. Qo‘riqxonadagi qush turlari

Hurmatli ekskursantlar! Siz bilan hozir qo'riqxonadagi qush turlari bilan tanishamiz. Qo‘riqxonada 170 dan ortiq qush turla­ rini uchratish mumkin. Zarafshonning pastki bo‘g‘ida Zarafshon tustovug‘i yashab kelmoqda. Bu qush to‘qay o'rmonlarining eng maftunkor qushlaridan biridir. 0 ‘tib bo‘lmaydigan to‘qayzorlar bu qushlaming yashash hududi hamda in qo‘yishi uchun eng yaxshi joy hisoblanadi. Tustovuqlar bu hududlarning ekologik holatini yaxshilashadi, ya’ni zararkunanda hashoratlardan to‘qay o‘rmonlarini tozalashadi. Tustovuqdan tashqari u yerda boyo‘g‘li, ko‘ktarg‘oq, oq qanotli qizilishton, olashaqshaq, buxoro chittagi, mayna, so‘fito‘rg‘ay, dala chittagi kabi qush turlari yashaydi.

Tustovuq bu Gruziyaning milliy qushi hisoblanadi. Bu qush-dan Gruziyaning «chaxoxbili» taomi tayyorlanadi. Shuningdek, bu qush AQSHning Dakota shtati hamda Yaponiyaning Ivate prefek-turasining ramziy qushidir.

(Ekskursantlarga qo‘riqxonadagi qush turlarini tomosha qilish va rasmga tushishiari uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Savollarga ja-vob beriladi).

11.2-rasm. Zarafshon qo‘riqxonasidagi mavjud hayvonot turlari.