Muhofaza maskani
|
May-
|
Tashkil
|
etilgan
|
landshaft
|
doni, ga
|
|
|
y«
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
Davlat qo‘riqxona!ari
|
175536
|
1971
|
1
|
Baday -
|
Amudaryo pasttekisliklari
|
6462
|
1983
|
to'qay
|
to'qay ekotizimlari
|
|
|
|
2
|
Hisor
|
Hisor tizmasi tog‘ ekotizimlari
|
80986
|
1959
|
3
|
Zomin
|
Turkiston tizmasi tog‘
|
21735
|
1975
|
ekotizimlari
|
|
|
|
|
4
|
Zarafshon
|
Zarafshon daryosi o‘rta oqimi
|
2352
|
1971
|
to‘qay ekotizimlari
|
|
|
|
|
|
Qizil-qum
|
Amudaryo o‘rta oqimi va
|
|
|
5
|
qo‘shni sahrolar to‘qay
|
10311
|
1975
|
|
|
ekotizimlari
|
|
|
6
|
Nurota
|
Nurota tizmasi tog‘
|
26895
|
1971
|
ekotizimlari
|
|
|
|
|
|
|
Qo‘hitang tog‘ tizmasi
|
|
|
7
|
Surxon
|
ekotizimlari va Amudaryo
|
26895
|
1975
|
|
|
o‘rta oqimi to‘qay ekotizimlari
|
|
|
8
|
Kitob
|
Noyob geologik kon
|
3938
|
1987
|
|
Ugam -
|
Milliy bog'lar
|
|
|
|
G‘arbiy Tyan-Shyan
|
|
|
1
|
Chotqol milliy
|
574590
|
1990
|
ekotizimlari
|
|
davlat bog‘i
|
|
|
|
|
|
|
205
Zomin milliy
2 Turkiston tizmasi ekotizimlari 24110 1977 bog‘i
Davlat tabiat yodgorliklari
1
2
3
Yozyovon
|
Noyob tabiat yodgorliklari
|
1000
|
1991
|
sahrosi
|
|
|
|
Mingbuloq
|
0 ‘simlik va hayvonot dunyosi
|
1000
|
1991
|
tumani tabiat
|
yodgorligi
|
|
|
|
Chust
|
0 ‘simlik va hayvonot dunyosi
|
96
|
1990
|
tumani tabiat
|
yodgorligi
|
|
|
|
Alohida tabiiy obyektlar va komplekslarni saqlasb, ko‘paytirish va
tiklash ucbnn hududlar
Buyurtm axonalar
Noyob v ay o ‘qolib borayotgan
1 Oqtog*
hayvon va o‘simliklar
Dengizko‘l Hayvonot va o‘simliklar olami
Qamobcho‘l Hayvonot va o‘simliklar olami
4
|
Qoraqir
|
Hayvonot va o‘simliklar olami
|
5
|
Qo‘shrabod Hayvonot va o'simliklar olami
|
6
|
Muborak
|
Noyob va yo'qolib borayotgan
|
hayvon va o'simliklar
|
|
|
7
|
Sarmish
|
Hayvonot va o‘simliklar olami
|
8
|
Sayg‘ochi
|
Yowoyi hayvonlar
|
9
|
Sechanko‘1
|
Baliqiar
|
10
|
Sudoche
|
Yowoyi hayvonlar
|
11
|
Xubara
|
Tuvaloq va uning
|
yashash joylari
|
|
|
|
|
Tabiiy parvarisbxonalar
|
1
|
«Jayron»
|
Jayron, qulon,
|
ekomarkazi
|
Prejevalsk otlari
|
|
2
|
Baliq xo‘jaligi
|
Suv havzalaridagi
|
hududlari
|
antropogen tizimlar
|
|
|
Muhofaza
|
Alohida tabiiy ekotizimlar
|
3
|
etiladigan
|
|
landshaftlar
|
|
1503206
15400 1997
5000(Р 1990
40000 1992
30000 1992
16300 1992
264469 1997
5000 1997
1000000 1997
7037 1998
50000 1991
25000 1998
7122
7122 1976
-
1004005
206
4
|
Kuroit tabiati
|
Antropogen ekotizimlar
|
338
|
|
hududlari
|
|
1
|
|
|
|
Rekreatsiya
|
Antropogen va tabiiy
|
70
|
|
5
|
hududlari
|
ekotizimlar
|
|
|
|
|
6
|
Davlat
|
|
|
|
biosfera
|
Tabiat ekotizimlari
|
35724
|
|
|
rezervatorlari
|
|
|
|
|
Chotqol
|
|
|
|
7
|
davlat
|
Chotqol tog‘ tizimi
|
35724
|
1947
|
biosfera
|
ekotizimlari
|
|
|
|
qo‘riqxonalari
Bu holatning eng muhim sababi, bu muhofazadagi manzillar-dan ekoturizmda foydalanishning huquqiy-qonuniy me’yorlari yaratilganligidir. Yaratiigan qonunlarga «mehmonlar» ham «mezbonlar» ham qattiq rioya qilishadi. Respublikamizdagi tabiat qo‘riqxonaIariga faqat ilmiy xodimlar kirishga ruxsat beriladi, Bu qo‘riqxonalarga hatto maxsus ilmiy ekspeditsiyalar ham 0 ‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining ruxsatnomasini olishi kerak boTadi.
0 ‘zbekistonda muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarda eko turizmni rivojlanishini ta’minlaydigan asosiy chora va tadbirlar :<0‘zbekistonda ekologik turizmni rivojlantirish konsepsiyasi»da mukammal holatda berilgan. Ekoturizmning dunyoda tutgan о'mi, mavqei hamda 0 £zbekistondagi salohiyati va uning rivoj-lanishi e’tiborni qaratgan holda «Tabiatni muhofaza qilish davlat qo'mitasi» Vatanimizning muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarida ekoturizm va ekologik mavzudagi ekskursiyalaming rivojlanishini ta' minlaydigan quyidagi asosiy chora va tadbirlar ishlab chiqdi:
Respublikamizda ekoturizm sohasida xizmat qiluvchi, jahon taiablariga javob bera oladigan yuqori malakali mutaxassislarning yetishmasligini hisobga olgan holda, yosh mutaxassislami ekoturizm rivojlangan mamlakatlarga (AQSH, Yaponiya, Kanada, Fransiya, Ciextnaniya) malakalarini oshirish uchun o‘qishga, ishga yuborish.
Jahon andozalari va talablariga mos keladigan ilrniy va iqtisodiy asoslangan katta-kichik, qisqa va uzoq muddatga moMjallangan loyihalar va biznes rejalar ishlab chiqib amalga oshirish (imtiyozli kredit asosida).
0 ‘zbekistonda ekoturizmning jahon talablariga javob bera oladigan moddiy-texnik, axborot tahliliy bazasini yaratish, xizmat ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirish.
Vatanimizning tarixiy yodgorliklari, go‘zal va betakror tabiati, landshafti, nobotat va hayvonot dunyosi haqida bukletlar, turistik atlas va xaritalar yordamida dunyo ekoturizm bozorida targ‘ibot ishlarini amalga oshirish.
Baday-to‘qay va «Jayron» ekomarkaziga qo‘shni hudud-larda Markaziy Osiyoda qirilib ketishi xavfli bo‘lgan noyob hay-vonlami saqlash va ko‘paytirish uchun milliy bog‘lar tashkil qilish lozim.
0 ‘zbekiston viloyatlari bo‘yicha yangi ekoturistik dastur-lar, yo‘nalishlar va xaritalar tuzish kerak.
Ekoturizm sohasi bilan bog‘liq tashkilotlarga ko‘proq huquqlar, imtiyozli kreditlar berish, tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi tomonidan ishlab chiqilgan «Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida»gi qonunga ekoturistlarga nisbatan huquqiy nazorat ishlarini yengillashtirish bo‘yicha ayrim qonun hujjatlari-ga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish lozim.
Vatanimizning ekoturizmning taraqqiyot salohiyati nihoyatda katta va uni jadal sur’atlar bilan rivojlantirish uchun barcha im-koniyatlar mavjud. Faqat bu salohiyat va imkoniyatlardan jahonda ekoturizmi taraqqiy etgan mamlakatlar tajribasiga tayangan holda oqilona foydalanish hamda ilmiy asosda xatolarsiz amalga oshirish lozim.
Milliy parklar - bu tabiiy landshaftni har taraflama muhofaza qiluvchi va dunyoning ko'plab davlatlari ekoturizmda foydala-nayotgan, bir-birini quwatlab kelayotgan tabiiy majmualardir. Hozirgi vaqtda dunyoda 3,4 ming milliy parklar mavjud.
208
Tabiat qolriqxonalarining tabiatidagi umumiy jozibador, be-takror ко‘rinishl arming reklamasini ishlab chiqishda ham turizm bozori, turizm xaridori talab qiladigan shartlari bor. Ular quyi-dagilar:
tabiat qo‘riqxonalarida ekoturizm so‘qmoqlari, marshrut yollari atrofida o‘zgaruvchan tabiiy landshaft uchastkalari ajrati-iadi (archali soy, qoyatoshli dara, tog‘ yoki soydagi buloq, tekis o'tloqzor va h.k.).
agar tabiat qo‘riqxonasi tog‘larda joylashgan bo‘lsa qo'riqxona hududidagi soylar, daralar ko‘p bo‘lib o‘simliklari, relyefi tuzilishi bo‘yicha o‘xshash bo‘lsa, bu ko‘rinishlardan eng jozibadori, betakrori reklainaga olinadi.
qo‘riqxonalarimizning tashkil qilinganiga 60 yillardan ko‘proqvaqto‘tdi. Shuninguchunhamko‘plabqo‘riqxonalarimizda 100, 200 hatto ming yillik daraxtlar bor. Anashu daraxtning hozir gi ko‘rinishi va xalq so‘zlari bilan ifodalanadigan qisqacha tarixi bilan tabiatning umumiy ko‘rinish reklamasiga alohida rasm va lavhalar bilan qo‘shiladi.
agar tabiat qo‘riqxonasida bir necha tabiat lanshaftlari bo‘lsa har bir tabiat landshaftlaridan eng chiroyli ko‘rinishlari reklamada berilishi kerak.
11.3. Ekologiya mavzusidagi ekskursiyalar marshrutining o‘ziga xosligi
Ekologik turizm (turistik mahsulot sifatida) turli shakllarda tashkillashtirilishi mumkin bo‘lib, eng ko‘p tarqalgani ekologik ekskursiyalardir(ekologik so‘qmoqlar bo‘ylab sayohat, mil liy istirohat bog‘larini tomosha qilish va sh.k). Talabalar va о‘quvchi laming yozgi ekologik lagerlari ham ekoligiya mavzu sidagi ekskursiyaning muvaffaqiyatli shakllaridan biridir.
«Ekologik ekskursiya» deganda ekskursantlaming ekologik bi-limlarini oshirish va rekreatsion dam olishini tashkil etish maqsa-
209
dida, tabiatning saqlangan hududlariga tashkil etilgan ekskursiya boiib, unda ekologik turizmdagi tamoyillarga rioya etiladi.
Ekologik ekskursiyaning poxodlardan farq qiluvchi xususiyati uning maqsadliligi bo‘lib, bilish, o‘rganish komponentlari ekskur siya dasturiga obyektlar esa marshrutga kiritilib, harakatlanish grafigi rejalashtiriladi. Belgilangan maqsadlardan bir necha vazi-falar kelib chiqishi mumkin.
Ekologiya mavzusidagi ekskursiya xizmati dasturining namu-nasini keltiramiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |