Samarqand iqtisodiyot va servis instituti buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi

Chizma aktiv schyotlar

Debit	Kredit
Bosh qoldiq (s1) Ko’payish (+)	Kamayishi (- )
Debit obarot ( Do ) Oxirgi qoldiq (s2)	Kredit obarot ( Ko )

Chizma passiv schyotlar

Debet	Kredit
Kamayishi ( - )	Bosh qoldiq (s1) Ko’payish (+)
Debet obarot ( Do )	Kredit oborot ( Ko ) Oxirgi qoldiq ( S2 )

Aktiv va passiv schyotlarda davr oxiridagi qoldiq summa quyidagi matematik algaritmlar yordamida topiladi.

Aktiv schyotlar Oq =Bq+Do – Ko

Passiv schyotlar Oq= Bq +Ko-Do

Buxgalteriya hisobi schyotlari odatda hisobot davrining boshiga ochilgan hisobot davri davomida ularga yozuvlar o’tkazib boriladi. Va hisobot davrining oxirida yopiladi.

Schyotlarning ochilishi deganda ularning bosh qoldig’ini mos ravishda debet va kreditga ko’rsatilishi tushuniladi.

5- Mavzu: Korxonaning hisob siyosati, ishchi schyotlar rejasi bilan tanishish.

Men tanishuv amaliyotini o’tagan “Zohir Asliddinovich Qurilish” XK da ishchi schotlar rejasi mavjud bo’lib, bunda O’zbekiston Respublikasining gi qonuni va unda belgilangan qoidalarning korxonada qo’llanishini o’rganiladi. Korxonaning hisob siyosati va uning asosiy parametirlari bilan o’rganilgan holda hisob-kitoblar olib boriladi. Korxonaning hisob siyosati to’g’risida O’zbekiston respublikasi Buxgalteriya Hisobini Milliy Standartlashtirish (BHMS) to’g’risidagi nizomida asosiy tariff va tamoyillar belgilab berilgan.

Hisob siyosati xo’jalik yurituvchi subyekt moliyaviy siyosatini tayyorlash va tuzish uchun foydalaniladigan maxsus tamoyillarni, konventatsiyalarni, tartib va amaliy yondashuvlarni ifodalaydi. Korxonaning xisob siyosati moliyaviy hisobot barcha maqbul BHMSlarni qo’llanish asosida tuziladigan tarzda tashkil etilishi kerak. Subyektning aniq bir yo’nalish (masala) bo’yicha hisob siyosatini shakillantirishda, buxgalteriya tashkil etish, yuritish va hisobot tuzish chog’ida O’zbekiston respublikasining buxgalteriya hisobiga oid qonunlariga amal qilishi kerak.

Hisob siyosatini shakllantirish chog’da subyekt tanlab olgan buxgalteriya hisobini yuritish usullari tegishli tashkiliy-farmoyish hujjati chiqarilgan yildan keyingi yilning 1 yanvaridan boshlab qo’llaniladi, hisobot yili davomida yangi tashkil etilgan xo’jalik yurituvchi subyektlar bundan mustasno.

Hisob siyosati taqvimiy yil davomida o’zgarmaydi. Hisob siyosatida O’zbekiston respublikasi qonunlaridagi o’zgarishlar bilan bog’liq bo’lmagan o’zgarishlarning oqibatlari subyektning buxgalteriya hisobini yuritishning o’zgartirilgan usullari qo’llanila boshlagan vaqtdagi (oyning birinchi kunida) tekshirilgan malumotlar asosida qiymat jihatdan baholanishi kerak.

Korxonaning hisob schotlar rejasi bu korxona faoliyatini byudjetlashtirish, harajatlar va tannarx kankulyatsiyasini tashkil etish, “xarajatlar- ishlab chiqarish hajmi-foyda” tizimi bo’yicha moliyaviy natijalarni aniqlashga mo’ljallangan schotlar to’plami. Mazkur schotlar rejasini amaliyotga tadbiq etish ikki razriyadli buxgalteriya hisobi schotlar tizimidan to’rt razriyadli tizimga o’tish zaruruyatini keltirib chiqaradi.

1. 
   Balans schotlari, ya’ni balans tuzilishida ishtirok etuvchi schotlar;
   
2. 
   Operatsion, “Xarajatlar-ishlab chiqarish-foyda” tizimi bo’yicha moliyaviy natijlarni aniqlashda qo’llaniladigan schotlar.