Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

 
§
3.2. Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish usullari 
TBAPBda bir necha usullari va yoʻllaridan foydalaniladi, ularning asosiylari 
quyidagilardan iborat: 
- fond usuli;
- muddatlar boʻyicha taqsimlash usuli; 
- gep-tahlili; 
- xedjirlash; 
- sekyuritizatsiyalash. 
Aktivlar va passivlarni soʻndirish muddatlari boʻyicha boshqarish (fond 
usuli) BAPBning klassik usul hisoblanib, bank passiv operatsiyalar natijasida jalb 
qilingan moliyaviy resurslarni muddati boʻyicha risksiz aktivlar va riskli aktivlarga 
joylashtiradi. Bank mijozdan yillik 12 foiz toʻlov asosida 50 mln. soʻmni 6 oylik 
muddatli depozitga, 0 foiz toʻlov asosida 40 mln soʻmni talab qilib olingunicha 
saqlanadigan (muddasiz) depozitga qabul qildi. Bu jarayon bank balansida 
quyidagi koʻrinishda aks ettiriladi: 
3.2.1-jadval 
Jalb qilingan depozitlarni muddati boʻyicha joylashtirish 
Aktiv 
Summa
Passiv 
Summa
Kassa
40 000 000,0 Muddatsiz depozit 
40 000 000,0 
Bank vakillik hisob 
varagʻi 
50 000 000,0 Muddatli depozit 
50 000 000,0 
Balans 
90 000000,0
90 000000,0 
Bank balansining passividagi 50 mln. soʻmni yillik 16 foiz toʻlov asosida 6 
oy muddatga riskli aktivga joylashtirganda TBAPBning fond usuli qoʻllaniladi. 
Bunday holatda, TBAPBning fond usuli oʻzining ijobiy samarasini beradi, chunki 

---

29 
6 oy muddatga riskli aktivga joylashtirilgan 50 mln. soʻm boʻyicha majburiyatni 
bajarish 6 oydan soʻng sodir boʻladi. 
 
Shu davr ichida bank 4 foiz (4=16-12) bank marjasini olish imkoniyatiga ega 
boʻladi. Bu yerda bank uchun risk darajasi unchalik yuqori emas, chunki bank 
kreditga bergan 50 mln. soʻmning manbasi muddatli depozit boʻlib, bank 
depozitning sohibiga ushbu summani 6 oydan keyin qaytarish majburiyatini olgan.