Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Qon  aylanish  sistemasi.  Qisqichbaqasimonlarda  ushbu  sistema  ochiq. 
Gemolimfa  tomirlarda  va  tana  bo’shlig’idan  sinuslarda  oqadi.  Umuman  qon 
aylanish  sistemasining  tuzilishi  nafas  olish  organlarining  rivoj-langanlik 
darajasigi bog’liq. Butun tana sathi bilan nafas oluvchi guruhlarida qon aylanish 
sistemasi  juda  sodda  tuzilgan  va  faqat  yurakning  o’zi  saqlanib  qolgan,  hatto 
ba’zi guruhlari (bargoyoqlilar) da esa ushbu sistema reduksiyalangan. 
Qisqichbaqasimonlarning  yuragi  bir  necha  kamerali  naychaga  yoki 
pufakka  o’xshaydi.  Yurakni  xaltasimon  yurak  oldi  bo’lmasi  o’rab  turadi. 
Jabralarda  O
2
  bilan  to’yingan  gemolimfa  venalar  yordamida  yurak  oldi 

---

bo’lmasiga  kelib  quyiladi.  Yurak  kengayganida  klapanlar  ochilib  gemolimfa 
yurak oldi bo’lmasidan yurakka o’tadi. Yurak qisqarganda esa klapanlar yopilib 
gemolimfa yurakdan chiquvchi arteriya tomirlariga o’tadi. Yurakdan oldinga 3 
ta orqa tomonga bitta  yirik  arteriya  chiqadi.  Har bir  arteriya  o’z  navbatida  bir 
qancha  mayda  tomirlarga  ajralib,  tana  bo’shlig’iga  qo’shiladi.  Bu  tomirlar 
organlarga  kelib,  gemolimfa  tarkibidagi  O
2 
ni  berib,  SO
2 
ni  oladi.  Keyin  qorin 
sinusiga to’planib, jabralarga boradi va yana O
2
  ni  olib,  SO
2 
niberib,  qaytadan 
vena tomirlari bilan yurak oldi bo’lmasiga kelib tushadi.