Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Nafas  olish  sistemasi.  Nafas  olish  organlari  jabralardan  iborat.  Lekin 
hammasida  ham  jabralar  bo’lavermaydi.  Masalan,  tuban  qisqichbaqa-
simonlardan eshkak oyoqlilar gavda qoplag’ichlari orqali nafas oladi. Jab-ralar 
bilan  nafas  oluvchi  guruhlarida  esa  ular  ko’krak  va  qorin  oyoqlari-ning 
protopoditlarida  joylashgan.  Un  oyoqli  qisqichbaqalarda,  jumladan  daryo 
qisqichbaqasida  jabralar  bosh  ko’krak  qalqonining  yon  burmalaridan  hosil 
bo’lgan maxsus jabra bo’shliqlarida joylashgan. 
Daryo qisqichbaqasida jabralar uch qator bo’lib joylashgan, ya’ni pastki 
qatori  ko’krak  oyoqlarining  protopoditlarida,  ikkinchi  qatori  oyoqlarning  bosh 
ko’krakka  birikkan  joyida  va  yuqori  qatori  gavdaning  yon  devorida  turadi. 
Quruqlikda yashashga moslashgan qisqichbaqasimonlarda atmosfera havosidan 
nafas olishni ta’minlaydigan alohida moslamalar bor. Masalan, quruqlik krabida 
nafas  olish  organi  jabra  bo’shlig’i  o’rnida  hosil  bo’lgan  o’pka  bo’lsa, 
zahkashlarning  qorin  oyoqlari  bo’shlig’ida  juda  murakkab  tarmoqli,  havo 
to’ldirilgan  naychalardan  iboratdir.  Bunday  naychalar  aslida  traxeyalarga 
o’xshash bo’ladi.