Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Nerv  sistemasi.  Qisqichbaqasimonlarning  nerv  sistemasining  umumiy 
tuzilish  plani  halqali  chuvalchanglarnikiga  o’xshash,  lekin  turli  guruhlarida 
turlicha bo’ladi. Ulardagi nerv sistemalarining eng oddiy tuzilishi  bir juft bosh 
gangliylari,  halqum  atrofi  konnektivalar,  tananing  qorin  tomonida  yirik  nerv 
tolalari va ular ustidagi har bir segmentda bir juftdan nerv gangliylaridan iborat. 
Yuzaki  qaraganda  bunday  nerv  sistemasi  ko’ndalang  komissuralar  yordamida 
qo’shilib  norvon  shaklidagi  sistemani  hosil  qiladi.  Bunday  ko’rinishdagi  nerv 
sistemaning  keyingi  evolyusiyasi  ikki  yo’nalish  bo’yicha  borgan.  Birinchi 
yo’nalishda ikkala bo’ylama qorin nerv tomirlari bir-biri bilan yaqinlashib, nerv 
tugunlari  yordamida  qo’shilib,  qorin  nerv  zanjirini  hosil  qilgan.  Bunda 
ko’ndalang  komissuralar  qisqarib  ketgan.  Ikkinchi  yo’nalishda  esa  ayrim  tana 
bo’g’imlarining  o’zaro  qo’shilib  ketishi  munosabati  bilan,  ulardagi  nerv 
tugunlari  ham  birlashib  ketadi  va  qorin  bo’ylab  ketuvchi  zanjir  tugunlari  soni 
qisqaradi. 
Masalan,  daryo  qisqichbaqasida  tana  segmenti  18  ta  bo’lsa  ham  nerv 
zanjiri 12 ta tugundan iborat. Krablarda esa nerv tugunlari konsentra-iyasi yana 
ham davom etib, qorin nerv tugunlari ko’krak tomon siljib o’zaro qo’shilib bitta 
yirik  ko’krak  nerv  tugunini  hosil  qiladi.  Bunday  holni  yana  kurakoyoqlilar  va 
chig’anoqli qisqichbaqasimonlarda ham ko’rish mumkin.