Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

 
4. Ijtimoiy ishda ideal va uning vazifasi. Ijtimoiy ish va ijtimoiy xizmat 
Ijtimoiy xizmat funksional jihatdan inson, jamiyat manfaatlarini himoyalash, 
ijtimoiy institutlar faoliyatini rejalashtirish va boshqarish, ijtimoiy jarayonlardagi 
95
 Баркер Р. Словарь социальной работы. - Москва: Институт социальной работы, 1994. - С. 113. 
96
 Мирзиёев Ш.М. Олий Мажлисга Мурожаатномаси // Халқ сўзи, 2020 йил 25 январь; Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг ПФ-5308-сонли “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини 
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Фаол тадбиркорлик, 
инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури 
тўғрисида”ги Фармони, 2018 йил 22 январь - http://president.uz 

---

55 
holatlarni o‘z vaqtida aniqlab, mavjud resurslardan tezkor va maqsadli foydalanish 
uchun xizmat qiladi. Bu masalada S.E.Hobfoll va R.S.Lilly resursga munosabat 
bildirib
97
, unga moddiy (daromad, uy-joy, transport, kiyim) va moddiy bo‘lmagan 
(istak, maqsad) obyektlarni, tashqi (ijtimoiy madad, oila, do‘stlar, ish, ijtimoiy 
mav-qe) va ichki (o‘zini hurmat qilish, kasbiy mahorat, optimizm, o‘zini nazorat 
qilish, hayotiy qadriyatlar, e’tiqod va b.) interpersonal belgilarni, psixik va 
jismoniy, iroda-viy, emotsional tasniflarni kiritganlar. Ta’kidlash lozimki, ijtimoiy 
xizmatning insti-tutsional rivojlanishi uchun ijtimoiy yordam oluvchilarni 
individual shaxsiy xususi-yatlarini inobatga olish zarur va ijtimoiy xizmat 
ko‘rsatish soha mutaxassislarini tayyorlashda tizimli tarzda yondashishni taqozo 
etadi. Ta’kidlanishicha, “Odamlar ko‘proq “ideal”larga emas, aksincha, kundalik 
maishiy turmush talab va ehtiyojlari-dan kelib chiqqan holda fikrlaydilar. Shunga 
qarab o‘z faoliyatlariga, boshqalarga baho beradilar yoki shunday baholashga 
urinadilar”
98
. Masalan, amaliy yordam ko‘rsatishda ideal “Men” va joriy “Men” 
orasidagi hamda subyektda “Istayman ‒qo‘limdan kelmaydi” va “Istamayman ‒ 
birovning yordamiga doimiy tarzda zarurat sezaman” kabi tasavvurlar asosida 
yuzaga keladigan nizolar uchraydi. Bu turdagi nizo shaxsiy darajada yuzaga kelib, 
shaxslararo mazmun kasb etishi mumkin. Shu bilan birga, inson organizmining 
harakatlanishi quyidagi dinamik faollikni qamrab olganligini masalaga alohida 
tayyorgarlik asosida yondashishni taqozo etadi: 
- tenglashtirish jarayoni (organizmda kuch-quvvatni teng taqsimlash); 
- muhimlikni ta’minlash jarayoni (ijodiylik inson organizmining asosiy 
motivi sifatida); 
- muhit bilan murosaga kelish jarayoni (organizm, o‘z talablariga mos 
tushadi-gan muhitni izlashi) va h.k. 
Bu holatda ijtimoiy xizmatning maqsadi shaxs desotsializatsiyasini nisbatan 
kamaytirishdan iborat bo‘ladi va bu mazmuniga ko‘ra, psixokorreksiya o‘tkazish 
faoliyati bilan bog‘liq hodisadir. 
Ijtimoiy harakat albatta, insonning ideali, mazmuni va harakati bilan bog‘liq 
bo‘lib, individga yo‘naltirilgan va yashash uchun kurash, individlar ichki rezervlari 
yordamida xavf-xatarlarni yengib o‘tish masalalarini o‘z ichiga oladi. Falsafiy 
refleksiyaning terapevtik samarasi ham aniq bo‘ladi: falsafa insonga uning 
nuqsoni, chegaralangan imkoniyatlari va patologiyadan ustun bo‘lishiga imkon 
beradi, ushbu ustunlik shartlarini ta’minlash uchun ijtimoiy institutlar shakllanadi, 
ular esa ijti-moiy va ekzistensial salomatlik me’yoriga keltirilishini, madaniyatga 
reintegratsiya qilinishini belgilaydi. Ijtimoiy xizmat faoliyatining falsafiy 
konsepsiyasiga yangi taraqqiyot bosqichidan kelib chiqib yondashilsa, bunda 
sivilizatsion rivojlantirish kontekstida global va regional yo‘nalishlari sintezi 
prinsipining xalqaro ijtimoiy xizmat ko‘rsatish tizimida qabul qilingan namunalar 
qatoriga kiritilishi ta’minlanadi.