Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

Global raqobatbardoshlik indeksi (GCI)ga kiritilgan eng muhim omillar 
Oliy ta’lim va 
uning kasbiy 
tayyorgarligi
Tovar va 
xizmatlar 
bozori 
samaradorligi
Mehnat bozori 
samaradorligi
Moliya 
bozorining 
rivojlanish 
darajasi
Texnologiyalarning 
rivojlanish darajasi
AL va KXK 
talabalari 
soni, % 
Raqobatning 
izchilligi 
Mehnat 
munosabatlarida 
hamkorlik 
Moliyaviy 
xizmatlarning 
mavjudligi 
Yangi 
texnologiyalar 
mavjudligi 
OTM 
talabalar soni, 
% 
Bozordagi 
uchun mavqye 
darajasi 
Ish haqi 
belgilashning 
turli tumanligi 
Moliyaviy 
resurslardan 
foydalanish 
imkoniyati 
Texnologiyalardan 
foydalanish darajasi 
Ta‘lim tizimi 
sifat 
Antimonopol 
siyosat 
samaradorligi 
Yollash va 
ishdan 
bo‘shatish 
amaliyoti 
Mahalliy fond 
bozorlari orqali 
moliyalashtirish 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri 
xorijiy investisiya 
va texnologiyalar 
matematika 
va tabiiy 
fanlarni 
o‘qitish sifati 
Soliqqa tortish 
samarasi va 
soliq yuki 
Ishdan 
bo‘shatishdagi 
moddiy yordam 
Kredit olish 
imkoniyati 
Internet 
tarmog‘idan 
foydalanuvchilar, % 
Menejment 
sifati 
solik stavkasi 
miqdori 
(daromadga 
nisbatan %) 
Ish haqi va 
unumdorligi 
Venchur 
kapitali 
Keng polosali 
Internet, /100
kishiga nisbatan 
Maktablarda 
Internetdan 
foydalanish 
darajasi 
Biznesni 
boshlash uchun 
talab 
qilinadigan 
tadbirlar 
Professional 
boshqaruv 
Banklar 
barqarorligi 
Xalqaro internet-
trafik, har bir 
foydalanuvchi 
uchun Kb/s 
Ilmiy tadqiqot 
va konsalting 
xizmatlarining 
mavjudligi 
Biznesni 
boshlashg 
uchun 
sarflanadigan 
vaqt, kun his 
―Bilimlar 
oqishi‖ 
Fond birjalarini 
tartibga solish 
Mobil aloqa 
Abonentlari soni / 
100 kishiga 
nisbatan 

---

83 
5.3.1-jadval davomi
 
Kadrlarning 
tayyorgarlik 
darajasi 
Agrar sohaga
xarajatlar 
Ishlovchi 
ayollar va 
erkaklar nisbati 
Yuridik huquq 
indeksi, 0-10 
(yaxshi) 
Bozor miqyosi
Tashqi bozor 
sig‘imi 1-7 
Ichki bozor 
sig‘imi 1-7 
Savdo to‘siqlari 
Savdo tariflari, % 
Xorijiy mulkning 
mavjudligi 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri 
investisiyalar 
kiritishning 
biznesga ta‘siri 
Bojxona 
xarajatlari 
YaIMda Import 
ulushi (%) 
Mijozlarga 
yo‘naltirilganlik 
darajasi 
Iste‘molchilarning 
talabchanligi 
 
Shveysariya 2016–2017 yilda global raqobatbardoshlik indeksida yetakchilik 
qiladi. Bu ketma-ket 8 yildan bo‘yon erishilayotgan natijadir. Ikkinchi o‘rinda 
Singapur, uchinchi o‘rinda AQSh bo‘lib, dunyo bo‘yicha innovasion mahsulot va 
xizmatlar yetkazib beruvchi mamlakatlardir. 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, raqobatbardoshlik darajasi o‘rtasidagi tafovut 
YeI mamlakatlarida hududdagi iqtisodiy muammolar tufayli saqlanib qolmoqda.
Fransiya, Angliya, Gollandiya, Germaniya kabi Shimoliy va G‘arbiy Yevrop 
mamlakatlarida bu ko‘rsatkich juda yuqori bo‘lgan holda Yevropaning janubiy 
mamlakatlari Ispaniya (32 o‘rin), Italiya (44), Portugaliya (46) va ayniqsa Gresiya 
(86) bu borada iqtisodiy inqiroz va makroiqtisodiy beqarorlik tufayli sezilarli 
darajada past bo‘lib qolmoqda. 
Yaqish Sharq va Shimoliy Afrika mintaqalarida davom etayotgan geosiyosiy 
beqarorlikka qaramasdan Birlashgan Arab Amirliklari (16), Katar (18), Isroil (24) 
va Saudiya Arabistoni (29) o‘rinni egallagan. Ushbu mamlakatlarning pozisiyasi 
bu borada Shimoliy Afrikaning yetakchi mamlakati hisoblangan Marokko (70 
o‘rin)dan juda katta farq qiladi. 

---

84 
Afrika va Janubiy Sahroi Kabir mamlakatlari ichida Mavrikiy (45 o‘rin), JAR 
(47) va Ruanda (52) yetakchilik qiladi. Afrikaning qolgan davlatlari kam daromad 
va past rivojlanish darajasi tufayli bugungi kunda tashqi qo‘llab-quvvatlashga 
muhtoj bo‘lib, ushbu reytingning eng quyi ko‘rsatkichiga ega yoki umuman 
reytingga kirmaydi. 
Lotin Amerikasi mamlakatlarida Chili (33 o‘rin) yetakchi bo‘lib kelmoqda. 
Mintaqadagi barqaror iqtisodiy o‘sish suratlariga qaramasdan ayrim mamlakatlar 
ishlab chiqarish samaradorligi, stagnasiya tufayli o‘z raqobatbardoshligini 
muntazam yo‘qotib bormoqda. Mintaqada Panama (42 o‘rin), Meksika (51) va 
Kosta-Rika (52) barqaror raqobatbardoshlik indeksini saqlab kelmoqda. 
Jadal suratlar bilan rivojlanayotgan Xitoy (28 o‘rin), Braziliya (81) bu yilda 
bir pog‘ona pastga, Hindiston (39) esa o‘z mavqyeini saqlab kelmoqda. 
Rossiya Federasiyasi 2016 yilda 

45 o‘rindan 43 o‘ringa ko‘tarildi. 
Mamlakat iqtisodiyotining resessiyasiga qaramasdan ayrim asosiy makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlar boshqa mamlakatlarga nisbatan hamon yuqoriligini saqlab 
kelmoqda. RFning eng kuchli tomonlari oliy ta‘lim bilan keng qamrab olinganlik, 
infratuzilmaning kuchli rivojlanganligi, biznesni tartibga solishning soddaligidir. 
Biroq bugungi kunda RFning innovasion salohiyati, moliya bozorining yetarli 
darajada rivojlanmaganligi, mahalliy boshqaruv organligi olib borayotgan siyosat 
va iqtisodiy institutlarning samarasizligi saqlanib qolmoqda. Shuningdek Yevropa 
va AQSh tomonidan kiritilgan iqtisodiy va siyosiy sanksiyalarning saqlanib 
qolayotganligi, mineral xomashyo resurslari narxining beqarorligi ham RF 
raqobatbardoshligiga salbiy ta‘sir ko‘rsatadi. Ayniqsa mamlakat iqtisodiyotining 
asosiy muammolaridan biri korrupsiya darajasi, soliq stavkalarining yuqoriligidir. 
Sobiq Ittifoq mamlakatlaridan Estoniya (30 o‘rin), Litva (36) Ozarbayjon 
(37), Latviya (49 o‘rin), Qozog‘iston (53), Gruziya (59), Tojikiston (77), 
Armaniston (79), Ukraina (85), Moldova (100) va Qirg‘iziston (111) reytingga 
ega
41
.