Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

at
E
gt
Д
at
C
at
В
t
s
A
II
t
t
t
t







0
0
)
,
)
,
)
,
)
)
.







2
2
2
0
2
1
0
0
1
2
)
,
)
,
2
)
,
lim
)
,
,
)
.
t
s
a
E
R
a
D
S
a
C
t
a
В
t
a
A
III
t

















Molekulyar fizika va termodinamika bo’limlari bo’yicha test namunalari. 
1 
2
4 6 5
3
2) Quyidagi munosabatlardan adiabatik jarayonga tegishlisini ko’rsating? 
A) PV=const, V) PV

=const, C) 
к
W
N
PV
_

D) PV=RT
Ye) 
RT
M
m
PV

V,m
3 
P,Pa
1) 
Quydagi grafikdaizo jarayonlar P,V-
koordinatalar sistemasida tasvirlangan. 
Ular orasidan adiabatik jarayonga 
tegishli grafikni ko’rsating. 
А
) 1, 
В
) 
2,3 
С
) 4, D) 5,6 
Е
) 6. 

---

3)Ushbu munosabatlardan molekula massasini aniqlaydigan munosabatni 
ko’rsating? 
Elektr va magnitizm bo’limiga doir test namunalari. 
1) Quyidagi munosabatlardan nuqtaviy zaryadning maydon kuchlanganligini 
ko’rsatin? 
q
F
Е
E)
,
cos
E
E
Д
)
,
х
-
E
C)
,
r
к
q
E
B)
,
0
2







t
d
U
E


2) Ushbu grafiklardan real metallar solishtirma qarshiligini temperaturaga bog’liq 
ravishda o’zgarishini ko’rsating? 
3) Quyidagi munosabatlardan induksiya E.Yu.K. ifodalovchi kattalikni ko’rsating? 
2
1
)
,
)
,
)
(
),
)
Ф
dI
A
A
В
L
C
T
T
Д
t
dt
q


 


 
 




, 
Jr
JR
E



)
Optika bo’limiga doir test namunalari. 
1) Ushbu chizmadan ikki muhit chegarasida o’tkazilgan normalni ko’rsating? 
1
A) 1,2, V)4, S) 5, D)3 Ye) 1,2,3 2


3
n
1
n
2

5 
4 
2) Quyidagi munosabatlarning qaysi biri sochuvchi linza formulasini ifodalaydi. 
F
L
k
f
d
F
R
R
n
Д
F
Д
B
f
d
A
0
2
1
E)
,
1
1
1
Д
)
)
1
1
)(
1
(
C)
,
1
)
,
1
1
F
1
)









3) Nisbiylik nazariyasining quyidagi munosabatlarining qaysi biri uzunlikning 
tezlikka bog’liqligini ifodalaydi. 
A) 
2
2
0
0
1
2
0
2
2
1 2
2
1
,
)
,
)
,
)
)
:
1
1
1
t
m
l l
В
t
C m
Д
E mc
E
C
 















А
) 1,2,3, 
В
) 2, 
С
) 3, D) 4, 
Е
) 5 

,
о
m

m 
5
4
3
2
1
0
Т

0

---

Atom va yadro fizikasi bo’limiga doir test namunaalri. 
1) Quyidagi munosabatlardan atomning orbita radiusini ifodalovchi munosabatni 
ko’rsating? 
2
4
4
2
0
2
2 2
2
2
2
2 3
0
0
2
1
4
1
1
1
1
)
,
)
,
)
(
)
)
8
8
)
e
e
n
n
e
h
m e
m e
A r
n
В
W
C
R
Д
R
m e
h n
n
m
h C
E h
W
W






 





2) Ushbu munosabatlarning qaysi biri 

-yemirilishni ifodalaydi. 
4
2
1
0
2
)
,
)
,
)
)
(
(
)
)
,
)
:
A
A
A
A
t
Z
Z
Z
Z
p
n
я
A X
У
В
X
У
C N
N e
Д
m
Zm
A Z m
M
E E
mc








 



 
3) Elementar zarrachalarni qayd etuvchi asboblarni aniqlang? 
1) Spintaroskop 2) Geyger-Myuller scheychigi 3) Vil
ы
on kamerasi
4) Pufakli kamera 5) Fotoemulsiya qatlami. 
A) 1-5, V)1,2, S) 3,4, D) 5, Ye) 3-5. 
Nazorat savollari. 
1. 
O’quvchilar bilimi va malakasini nazorat qilishning ta’lim jarayonidagi 
ahamiyati? 
2. 
O’quvchilar bilimining nazorat qilishning obyektiv va subyektiv usullari deb 
nimaga aytiladi? 
3. 
Reyting tizimi, uning maqsadi va vazifalari? 
4. 
O’quvchilar bilimini baholashning test usuli uning mohiyati va didaktik 
ahamiyati? 
5. 
Test topshiriqlarini tuzishda sistemali yondashuv usuli? 
6. 
Testning validligi (yaroqliligi) qanday aniqlandi? 
7. 
Testni aprobasiyadan o’tkazish usuli? 
15-Ma’ruza. O’quvchilarning mustaqil bilim olishla-
rini tashkil etish usullari. Iqtidorli va past o’zlashtiruvchi 
o’quvchilar bilan ishlash. Fizika to’garagi va kechalarni 
uyushtirish uslubiyati. 
Reja
: 
O’quvchilarning mustaqil bilim olishlari va uning didaktik aso-
slari. Sinfdan tashqari kuzatishlar haqida ma’lumot. Iqtidorli va past 
o’zlashtiruvchi talabalar bilan olib boriladigan uslubiy ishlar. 
Tayanch iboralar: Mustaqil bilim olish, mustaqil ish.
«Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» va “Ta’lim to’g’risida”gi qonunda 
o’quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini shakllantirishga keng e’tibor beril-
gan. Bu vazifani amalga oshirish fizika o’qituvchisi zimmasiga tushadi. 
 
Fizikani o’qitish jarayonida o’quvchilarning mustaqil ishini tashkil etish usullari. 

---

O’quvchilarni mustaqil fikrlashga va ijodiy yondashuvga o’rgatish ta’lim ja-
rayonining eng muhim vazifasi hisoblanadi. Mustaqil bilim olish jarayonini shartli 
ravishda ikki qismga bo’lishi mumkin. Birinchisi, o’quvchilarni mustaqil ravishda 
nazariy bilim olishi ya’ni ilmiy dunyoqarashini shakllana borishi hisoblansa, ikkin-
chisi olgan nazariy bilim va ko’nikmalarni amalda qo’llash faoliyatini o’z ichiga 
oladi. Mustaqil ishsiz o’quvchilar ko’nikma va malakani egallay olmaydilar. 
O’quvchilarning mustaqil ishi deganda ularni o’qituvchi ishtirokisiz ammo 
o’qituvchi ko’rsatmasi va kuzatuvi ostida olib boriladigan faoliyatlariga aytiladi. 
Mustaqil ish jarayonida o’quvchilar muammoni hal etishni eng maqbul yo’lini 
izlashga harakat qiladi, ularda ko’nikma malakaga aylana boradi. 
O’quvchilarning fizikadan mustaqil ishini quyidagi turlarga ajratish mum-
kin. 
1)O’quvchilarni 
darsliklar, qo’llanmalar va ammobop jurnallar, lug’atlar va 
spravochniklar bilan ishlashi. 
2) Masala yechish, 3) Amaliy va laboratoriya ishlarini bajarish, 4) Frontal 
laboratoriya ishlari, 5) Sxema chizmalar, jadvallar bilan ishlash, 6) o’rtoqlarini 
yozma nazorat ishlariga taqriz berish, 7) Konferensiya va seminarlarga tayyorlan-
ish, 8) Demonstrasiya va tajribalar o’tkazish, 9) tabiatga va sanoat korxonalariga 
ekskursiyaga borishi. 
O’quvchilarning mustaqil ishlarini uch turga bo’lish mumkin: 
1)Yangi bilimni egallash, 2) Ko’nikma va malakani egallash, 3) Olgan bilim, 
ko’nikma va malakani qo’llay olish. Ushbu mustaqil ishlar o’rtasida ham dialektik 
bog’lanish mavjud, ya’ni ularni bir sistemaning elementlari deb qarash lozim. 
O’qituvchi o’quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etishda asosiy o’rinni egal-
laydi. O’qituvchi o’quvchilarga tavsiya etadigan mustaqil ish mavzusi ularning bi-
lim darajasiga mos bo’lishi, har bir o’quvchining individual qobiliyatini e’tiborga 
olish lozim. O’quvchilarni mustaqil ishini rejalashtirganda o’qituvchi umumiy did-
aktik qoidalarga rioya qilishi lozim. Shundagina o’quvchilarning mustaqil ishi sa-
marali bo’lishi mumkin. O’quvchilarning mustaqil ishi u yoki bu vazifani mexanik 
tarzda takrorlashga aylanmasligi, balkim har bir ish ijodiy va qiziqarli bo’lishi 
talab etiladi, aks holda o’quvchilarning ijodiy, mustaqil fikrlash qobilyati 
rivojlanmay qoladi. Yana bir narsani ta’kidlash joizki, o’quvchilarni haddan 
tashqari mustaqil ishga berilib ketishdan saqlash lozim, aks holda o’quvchi yangi 
bilim sohalarini egallashdan, dasturdagi materialni o’zlashtirishdan orqada qolishi
mumkin.