Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

 
Test topshiriqlarini tuzishda sistemali 
yondoshuv usuli va uning didaktik asoslari. 
 
O’quvchi va talabalar bilimi va malakasini nazorat qilish ta’lim jarayonining 
eng muhim qismi hisoblanadi. O’quvchilar bilimini obyektiv baholash test top-
shiriqlari asosida amalga oshiriladi. Test savollarini tuzishda sistemali yondashuv 
usuli bir qator didaktik afzalliklarga ega. Test savollari sistemali yondashuv usu-
lida tuzilganda u o’quvchilar bilimini nazoratgina qilib qolmay, balkim 
o’quvchilar bilimini mustahkamligi, o’quvchilarni muammoga ijodiy yondashuvi 
va mustaqil fikrlashga ham undaydi. Sistemali yondashuv usuli yordamida test 
savollari funksional bog’lanishlar ko’rinishda, grafik usulda, chizmalar shaklida 
yoki so’z orqali tuzilishi mumkin. Umum o’rta ta’limda fizika fanininig ayrim 
bo’limlari bo’yicha test topshiriqlarini sistemali usulda tuzilishi bilan tanishamiz. 
Kinematika bo’limi moddiy nuqtaning harakat qonunlarini o’rganadi. Aso-
siy kinematik kattaliklar: yo’l, tezlik va tezlanish hisoblanadi. Ushbu kattaliklar 
analitik va grafik ko’rinishda ifodalanishi mumkin. Yakunlovchi darsda kinematik 
kattaliklar sistemaga keltiriladi va sistemali yondashuv usulda nazorat savollari 
tuzilib, o’quvchilar bilimi va malakasini baholash mumkin. Bu usulda tuzilgan test 
topshiriqlari ta’lim jarayonini samaradorligini oshirish bilan birgalikda bir qator 
muhim didaktik vazifalarni ham hal etishga imkoniyat yaratadi. Quyida kinematik 
kattaliklar: yo’l, tezlik va tezlanishlarga doir tuzilgan test topshiriqlari bilan tani-
shamiz. Ushbu usulda tuzilgan test savollari birinchi darajali qiyinchilikdagi testlar 

---

hisoblanadi. O’quvchi berilgan savolga tegishli munosabatlar orasida to’g’ri 
javobni belgilashi zarur. Har bir kinematik kattalikka doir beshta savol qo’yilishi 
mumkin. Har bir savolga doir faqat bitta javob to’g’ri keladi. Bu usulda har bir 
kinematik kattalikka doir beshta test varianti tuzish ham mumkin.
Kinematik kattaliklar (
a
S
,
,

) ning vaqt davomida o’zgarishini grafik usulda 
ham ifodalash mumkin. Fizik kattaliklarni grafik ravishda sistemali usulda ifoda-
lash o’quvchilar bilimini mustahkamligini, ijodiy yondashuv va mustaqil fikrlash 
kabi didaktik vazifalarni ham hal etishi mumkin. Quyida kinematik kattaliklarning 
vaqtga boqliqligi grafigi tasvirlangan. 
Sistemali yondashuv usulda tuzilgan test savollari soni beshtadan ortiq ham 
bo’lishi mumkin. Masalan S=S(t) funksional bog’lanish grafigida 10ta savol, 
)
(
t



bog’lanish grafigida 9 ta, a=a(t) bog’lanish grafigida 5 ta savol qo’yilishi 
mumkin. Grafik usulda fizik kattaliklarni ifodalash bilan ularning dinamikasi yori-
tib beriladi va o’quvchilar bilimini mutahkamligi va chuqurligi kabi didaktik vazi-
falar amalga oshiriladi. 
Xudi shunday tartibda mexanika bo’limining dinamika, statika, saqlanish 
qonunlari, ish va energiya tushunchalarini ham ifodalash mumkin. Ushbu fizik kat-
taliklarga test topshiriqlarini tuzishni o’quvchilarning o’ziga mustaqil ish sifatida 
tavsiya etish mumkin. 
 
Kinematika bo’limi bo’yicha test namunalari:
2
2
2
2
1
0
0
2
0
.
)
,
)
,
)
,
2
2
2
sin 2
)
,
at
at
I
A S
t
В
S
t
C S
S
a
E S
g
 










