Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

 

---

Issiqlik hodisalari.
 
Issiqlik va sovuqlik inson hayotining eng muhim vositasi hisoblanadi. 
Shuning uchun issiqlik tabiati juda qadimdan olimlarni qiziqtirib kelgan. Ammo 
issiqlik nazariyasi 
_____




XIX
asrga kelib o’z yakunini topdi. Eng avvalo issiqlikning “tep-
larod” modeli yaratildi. Bu nazariya tarofdorlari fikriga ko’ra issiqlik bu og’irliksiz 
elastik muhit hisoblanib u issiqroq jismda ko’proq, sovuq jismda kamroq bo’ladi, 
agar sovuq jism issiqroq jismga tegizilsa teplarod issiqroq jismdan sovuqroq 
jismga oqib o’tadi deb fikr yuritishadi. Ikkinchi nazariya tarafdorlari moddalar 
atomlar va molekulalardan tashkil topgan ekan, issiqlik modda zarrachalarining 
harakati bilan bog’liq bo’lishi kerak deb talqin qilishdi. Ko’p yillik tortishuvdan 
so’ng issiqlikning mexanik nazariyasi tantana qildi. Fizikaning universal qonuni 
energiyaning saqlanish qonuni issiqlik hodisalari uchun quyidagi termodinamikan-
ing qonuni sifatida talqin etiladi. 
T
R
A
T
R
M
m
P
A
dU
dQ







;
.


V
p
A


di 
Q d A 
Q
R
Q
R
U
R
Q
T
RT
RT
RT
dQ
RT
U
5
3
5
2
2
3
5
2
;
2
5
2
3
2
3







Demak, bir atomli ideal gazga berilgan issiqlik miqdorining, 
Q
5
3
qismi uning 
ichki energiyani oshirishga, 
Q
5
2
qismi esa ish bajarishga sarf etilar ekan. Ter-
modinamikaning II qonuni issiqlik jarayonining yo’nalishiga tegishli. Issiqlik mi-
qdori doimo isiqroq jismdan sovuqroq jismga o’tadi. Termodinimikaning ikkinchi 
qonunining statistik talqini entropiya tushinchasini kiritish orqali izohlanadi. 
S=klnW, k-Bolsmon doimiysi. 
W-holat funksiyasi. 

---

Maksvell taqsimoti va termodinamik jarayonlar. 
Ko’p sonli zarrachalardan tashkil topgan sistema statistika qonunlariga 
bo’ysunadi. Ana shu statistika taqsimoti Maksvell tamonidan gazlar uchun keltirib 
chiqariladi. Maksvell fikricha N ta molekuladan tashkil topgan gazda molekulalar 
sonining tezlik bo’yicha taqsimotini quyidagicha grafik ko’rinishda ifodalash 
mumkin. 
dN
d

o 
V
eh

ar

kv

 
Molekulyar fizika bo’limida va termodinamikadagi ko’pgina jarayonlarni ana shu 
taqsimot asosida tushintirish mumkin. (Parlanish, diffuziya, issiqlik 
o’tkazuvchanligi va hokazo).