Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

13-Ma’ruza. O’TV. Uning ta’lim jarayonidagi ahamiyati va 
qo’llash uslubiyati
. 
Namoyish tajribasini o’tkazish uslubiyati
Reja: O’TV va ularning turlari. O’TV ni qo’llashning didaktik 
ahamiyati. Fizika darsida o’quv texnika vositalari (O’TV) qo’llash uslubiyati. 
Fizika darsida namoyish tajribasini o’tkazish usullari. Fizik jarayonlarni 
kompyuterda modellashtirish va uning istiqbollari. 
Tayanch iboralar: O’TV, demonstrasiya, tajriba, statik, va dinamik 
O’TV, diafilm, epiproyektor, kinofilm, kinofragment, kinokolsovka.
 
 
Fizikani o’qitish uslubiyatining kelajakda rivojlanishi o’quv jarayoniga 
texnika vositalarini qo’llash bilan uzviy bog’liqdir. Texnika vositalarini 
qo’llashdan quyidagi didaktik maqsadlar ko’zga tutiladi. 
1) O’quvchilar bilimini tekshirib borish orqali o’qitish samaradorligiga er-
ishish. 
2) O’qituvchini vaqtini tejash orqali ko’proq vaqtini ijodkorlikka bag’ishlash 
shuningdek: 
a) hodisa va voqyealar to’g’risida to’la va aniq ma’lumot berish(tez kechadi-
gan jarrayonlar, vaznsizlik), magnetiklarning domenli sturukturasini, o’rganish va 
h.k. 
b) Ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshirish.
v) Ko’zga ko’rinmas, hamda murakkab jarayonlarni modeli orqali namoyish 
etish . 
g) Fundamental tajribalar modeli orqali o’quvchilarda hodisalar to’g’risida 
tasavvurni hosil qilish. (Rezerford, Milleken, Ioffe va h.k. tajribalar) 
d) Politexnik ta’limni amalga oshirish. 
ye) Tarbiyaviy ahamiyati. 
Barcha texnik vositalarni shartli ravishda ikki turga bo’lish mumkin. 
1) Statik texnik ko’rgazmalar bularga turli xil jadvallar, diapozitiv, diafilm-
lar, epiproyektor va h.k. kiradi. Bularning asosiy kamchiligi: o’lchamining kattal-
igi, saqlash uchun noqulay, uzoq chidamasligi, Yutug’i: ishlatish oson, maxsus 
qorong’i xona talab etmaydi. 
Diafilmlar. Bularning afzalligi shundaki o’qituvchi ularni istagan sur’at bilan 
namoyish etishi mumkin. Ba’zan kinofilmdan keyin diapozitiv yoki diafilm orqali 
hodisaning ma’lum bir bo’lagini qayta namoyish etish imkoniyati tug’iladi. 
Epiproyektorlar yordamida kichik narsalarning ekranda kattalashtirib 
ko’rsatish uchun hamda o’quvchilar yozma ishidagi kamchiliklarni namoyish etish, 
jadvallarni ko’rsatish, sxemalarni chizib ko’rsatish mumkin. 

---

2) Dinamik texnik vositalari: bularga o’quv kinofilmlari, teleko’rsatuvlar 
kiradi. 
O’quv yili boshida o’qituvchi kinofilmlar mazmuni bilan tanishib ularni ish 
rejasiga kiritadi. 
Kinofilmlar o’quv materialining bir qismini o’qituvchi o’rniga izohlab be-
radi, yoki uni texnikada qo’llanilishini namoyish etishi mumkin, yoki biror 
bo’limni yakunlashda xotima yasashda qo’llaniladi. Kinofilmlar turlicha bo’ladi. 
1) Bir butun film. U hodisalar to’g’risida to’la ma’lumot beradi. Masalan: 
«Nyuton qonunlari», “Butun olam tortilish qonuni”, va h.k. 
2) Qisqa muddatli (15-20 min) fragment filmlar. Masalan: “Molekulalar va 
molekulalar harakati”, “Ultratovush va uning texnikada qo’llanilishi”. 
3) Kinofragment (4-5min), unchalik katta bo’lmagan savolga javob beradi. 
4) Kinokolsovka: juda kichik fragment bo’lib, faqat biror hodisani namoyish 
etadi yoki bir necha fragment tushirilgan plenkalar o’zaro kleylanib namoyish 
etilishi ham mumkin. 
Kinofilmlarni namoyish etish quyidagi hollarda maqsadga muvofiqdir: 
1) Yangi mavzu o’tishdan avval o’quvchilarning darsga qiziqishini oshirish 
uchun 
2) Ekskursiyaga chiqishdan avval. 
3) Takrorlash, xotima va mavzuni umumlashtirish maqsadida.