Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

 
Fizika darsida namoyish tajribasini o’tkazish uslubiyati 
 
Tajriba fizika fanining ilmiy izlanish usuli hisoblanadi. Fizika qonunlarining 
aksariyati tajriba yo’li bilan ochilgan. Fizika darsida tajribalar qo’yish va uni ku-
zatish o’quvchilarni fanga qiziqishini oshiradi, ularni amaliy ishlarga layoqatini 
shakllantirishga xizmat qiladi. Namoyish tajribasini mazmuni o’quv materialining 
mazmuniga mos kelishi zarur va undan ko’zga tutiladigan maqad o’quvchilarga 
ayon bo’lishi kerak. Namoyish tajribasi ishonarli va ilmiy jihatdan asoslanishi lo-
zim va barcha o’quvchilarga yaqqol ko’rinishi kerak va o’qituvchi tomonidan 
izohlanishi lozim. Shunda o’quvchilarning ham ko’rish va eshitish qobiliyati ishga 
tushadi va tajribaning samaradorligi oshadi. Tajriba o’tkazilishidan avval tajriba 
maqsadi va kuzatiladigan hodisa o’qituvchi tomonidan izohlanishi lozim. O’quv 
tajribasi maxsus asbob va uskunalar yordamida amalga oshirilib ta’lim jarayonida 
bilim manbai va ta’limning ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshiradi. Umum-
ta’lim maktablarining o’quv jarayonida tajribaning quyidagi usullari mavjud. 
1) Namoyish tajribasi. Namoyish tajribalari ro’yxati o’quv rejalarida qayd 
etilgan bo’ladi. Masalan: Galilley, Kavendish, Shtern, Kulon, Ersted, Faradey, 
tajribalari va h.k. 
Tajriba o’tkazish orqali politexnik ta’lim ham amalga oshirilib boradi. 
Demonstrasiya o’tkazish uslubiyati.
Demonstrasiya fizik hodisalar va ular orasidagi bog’lanishni namoyish etish 
uchun o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Demonstrasiya o’quvchilarning ak-
tivligini oshiradi, va fizik hodisalar to’g’risida mukammal bilim olishlariga erishi-
ladi. Demonstrasiyani muvaffaqiyatli chiqishi ko’pincha o’qituvchiga bog’liq, 
shuningdek: 

---

1)
O’quvchilar demonstrasiya uchun tayyor bo’lishi kerak, ya’ni demon-
strasiyadan, kuzatiladigan natija o’quvchilarga aniq bo’lishi kerak. Agar demon-
strasiya murakkab bo’lsa, uni qismlarga bo’lib o’tkazish maqsadga muvofiqdir.
Masalan: Zanjirning bir qismi uchun Om qonuninin namoyish etish lozim
bo’lsa, uni qismlarga bo’lib amalga oshirish maqsadga muvofiq
bo’ladi.
V
R
U
I

R 
U
I
~
)
1
ga 2)
R
I
1
~
ga 
- +
R=const 
k A 
V