Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti optika kafedrasi

Tajribani o’tkazish
–Interferension hodisalarni kuzating va yorqin hamda qoramtir xalqalar ketma-ketligiga nisbatan, o’tgan va qaytgan yorug’likning konsentrik xalqalari ko’rinishini taqqoslang.
–Proyeksiyalangan masshtab orqali markazning yorqin va qoramtir diametrini o’lchang.
Proyeksiyalangan masshtab orqali halqalarning yorqin va qoramtir diametrini o’lchang
–Bu ikki interferension manzaraning farqini taqqoslang.


Tajriba namunasi
O’tgan yorug’likda kuzatilgan interferension manzara: past kontrast (farq)
Markazi qora va atrofida konsentrik qoramtir xalqalar. Xalqalarning chegaralari bo’yalgan.
– Qaytgan yorug’likda kuzatilgan interferension manzara: yuqori kontrast markazi yorqin va yorqin konsentrik xalqalar bilan o’ralgan. Xalqalar chegaralari bo’yalgan.


1-Jadval: Mos ravishda qaytgan yorug’lik uchun maksimum intensivlikning yoki o’tgan yorug’lik uchun minimum intensivlikning xalqasimon diametri D .
Radius ortgan sari qo’shni xalqalar orasidagi masofa kamayib boradi.


Hisoblashlar
1-Jadval, bo’yicha qaytgan va o’tgan yorug’likda kuzatilgan bu ikkita interferension manzaralarning markazlari va xalqa diametrlari teng.
4-Rasmda diametrlar kvadratlari D²k bilan xalqalar indekslari K orasidagi munosabat keltirilgan.
a= 31,6 mm² uchun to’g’ri chiziq og’masida oqali (VI) sababli quyidagiga ega bo’lamiz:

Egrilik radiusi R Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalar instruksiyasida (qo’llanmasida) berilgan. R = 12,144 m ga teng.
Undan λ= 650 nm olinib, diametrni o’lchash uchun qizg’ish chetlardan foydalanilgani fakti bilan mos keladi.



4-Rasm. Xalqasimon diametrning kvadrati interferension xalqa indeksiga nisbatan chizilgan. ■qaytgan yorug’lik, • o’tgan yorug’lik


Qo’shimcha ma’lumotlar
Interferension manzarada qora markazning yuzaga kelishi yuqoriroq optik zich muhitdan qaytib, fazasi λ/2 sakrab duchor bo’lgan yorug’likning bevosita isbotidir. d << λ qalinlik uchun yo’l farqi – faza sakrab o’zgarmaydi-nol bo’ladi, interferensiya qorong’ulikka emas, balki maksimal yorqinlikka olib kelishi kerak. Faqat λ/2 ni inobatga olish orqaligina tajriba natijasini tushuntirilishi mumkin. Ammo, T. Yung ko’rsatganidek, agar Nyuton xalqalarini generasiyalash uchun linza krondan va plastina flintdan tayyorlangan va shisha plastina bilan yassi qavariq linza oralig’idagi joy havo o’rniga xitoy nefti bilan to’ldirilgan bo’lsa, qaytgan yorug’likda markazda yorqin dog’ kuzatiladi. Neftning sindirish ko’rsatgichi kron bilan flintning sindirish ko’rsatgichlari orasida yotgani uchun, qaytish yuqoriroq optik zichlikli muhitdan yuqorida va juda yupqa qatlam d <<λ uchun pastda ro’y beradi. Qaytgan yorug’lik holida intensivlikning maksimumi markazda yuzaga keladi.