Самарқанд иқтисодиёт ва

160

23-мавзу. ИНВЕСТИЦИЯ ЛОЙИҲАСИНИ МОЛИЯВИЙ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА ТУРЛАРИ

Режа:

1. 
   Молиявий таҳлилнинг моҳияти
   
2. 
   Молиявий рентабеллик таҳлили
   
3. 
   Молиялаштиришга эҳтиёж таҳлили
   

1. Молиявий таҳлилнинг моҳияти ва турлари

Лойиҳани молиявий таҳлил қилиш бир неча кўринишга эга бўлиб, лойиҳа турига қараб, икки ёки ундан кўпроқ турдаги молиявий таҳлил амалга оширилиши мумкин. Молиявий таҳлил қуйидаги турларни ўз ичига олади:

1.Молиявий рентабеллилик таҳлили. 2.Молиялаштиришга эҳтиёж таҳлили.

3. 
   Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотнинг молиявий таҳлили.
   
4. 
   Харажатларнинг қопланиши таҳлили.
   

Молиявий таҳлилнинг санаб ўтилган турлари қайси вазифаларга эга бўлиши, лойиҳанинг молиявий жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги у қайси нуқтаи назардан туриб кўриб чиқилаётганлигига боғлиқ.
Молиявий таҳлилнинг ҳар хил турлари лойиҳанинг мақсадга мувофиқлигини, ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини, лойиҳа иштирокчилари учун рағбатларни, молиявий режаларнинг асосланганлигини, молиявий бошқарувнинг лаёқатлилиги даражасини ҳамда лойиҳани амалга ошириш натижасида кутилаётган фойда даражасини баҳолаш учун қўлланилади.
У ёки бу турдаги таҳлилни ўтказиш зарурати лойиҳанинг мураккаблик даражасига, унинг хусусий сектордаги ёки давлат лойиҳаси эканлилигига ҳамда иқтисодиётнинг қайси тармоғига тааллуқлигига боғлиқ.
Буни қуйидаги жадвалда кўрамиз:
Молиявий тахлилда даромад ва харажатларни ҳисоблашда:

• 
  фақат алоҳида бозор баҳолари қўлланилади;
  
• 
  капитал харажатлар лойиҳанинг бутун хизмат даврига
  

161
тақсимлаб чиқилади (амортизация);

Молиявий таҳлил турлари

Таҳлил тури	Молиявий нтабеллилик таҳлили	Молия- лаштиришга эҳтиёж таҳлили	Лойиҳани экс- плуатация қи- лувчи ташки- лотнинг моли- явий таҳлили	Харажатларнинг қопланиши таҳлили
Таҳлил мақсади	Лойиҳага қўйилган капитал маблағлар самарадорли гини аниқлаш	Лойиҳани амалга ошириш учун маблағ билан таъминлашни режалаштири ш	Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотнинг молиявий аҳволи ва бошқарув сифатини аниқлаш	Давлат лойиҳаларида фойдаланувчиларда н тўшадиган тўловлар ҳисобига харажатлар қопланишини баҳолаш
Лойиҳа таҳлили қайси позициядан туриб амалга оширилади	Лойиҳа позициясида н туриб	Ҳукумат лойиҳадан фойдаланувчи лар ва ундан манфаат кўрувчилар позициясидан туриб	Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилот позициясидан туриб	Ҳукумат, лойиҳадан фойдаланувчилар, ундан манфаат кўрувчилар ҳамда лойиҳани бошқариш позициясидан туриб
Фойдаланил адиган молиявий ҳисоботлар тизими	Дисконтланг ан пул тушумлари ва чиқимлари оқими ҳисоботи	Молиявий режа	Фойда ва зарарлар ҳисоботи. Пул маблағлари тушумлари ва чиқимлари оқими ҳисоботи, баланс ҳисоботи	Харажаталрни қоплаш кўрсаткичлари, тўлов ҳажми ёки фойдаланувчиларда н олинадиган солиқ ҳажми
Мезонлар	Ички фойда меъёри. Соф келтирилган қиймат	Қарзларни ва улар бўйича фоизларни тўлаш учун қилинган харажаталрни қоплаш даражаси	Самарадорлик меъёри, молиявий кўрсаткичлар	Тўлов ҳажми ва таркиби
Қайси объектга нисбатан қўлланилад и	Хусусий сектордаги лойиҳаларга, давлат секторидаги тижорат лойиҳалариг а нисбатан	Ҳамма лойиҳаларга нисбатан	Фирмаларга ва давлат лойиҳаларига нисбатан	Давлат секторидаги таълим, соғлиқни сақлаш, сув таъми- ноти, транспорт ка- би хизмат кўрсатиш-га йўналтирилган лойиҳаларга нисбатан

162

• 
  солиқлар ва турли гуруҳлар ўртасидаги бир томонлама тўловлар ҳисобга олинади;
  
• 
  хусусий дисконт ставкаси қўлланилади.