Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Кўкрак қафаси скелети.
Кўкрак қафаси 12 жуфт қовурғанинг тўш суяги 
билан бирикишидан ҳосил бўлади. Ҳақиқий қовурғалар 1-7-жуфт қовурғалар 
тоғайи ёрдамида тўш суягига, қолган 8, 9, 10-жуфтлари тоғай қисми билан 7-
жуфт қовурғага бирикади. 11 ва 12-қовурғаларнинг тоғай учи бўлмайди, 
уларнинг учи эркин бўлиб, бир оз ҳаракатчан. Қовурғалар умуртқаларга бўғим 
орқали бирикади. Тўш суяги тоқ суяк бўлиб, унинг дастаси, танаси ва ўсимтаси 
фарқ қилинади. 
Кўкрак қафасининг шакли боланинг ёшига ва тана тузилишига боғлиқ. 
Кўкрак қафасининг шаклига тўш суяги мос бўлади. Кўкрак қафаси қонус-
симон, силиндрсимон (узун, энсиз) ва (калта энли) ясси бўлиши мумкин, 
боланинг ёши ортиши билан шакли ўзгариб туради. Ҳаётнинг дастлабки йилида 
кўкрак қафаси қонуссимон бўлади. 2,5-3 ёшда тананинг ўсишига мос равишда 
параллел ўсиб боради. Кейинроқ гавданинг ўсиши кўкрак қафасининг ўсиши-
дан тезлашади. 12 ва 13 ёшларда кўкрак қафасининг шакли катта одамникига 
ўхшаб қолади, лекин ўлчамлари кичикроқ бўлади. Кўкрак қафаси жинсий 
жиҳатдан 15 ёшдан фарқ қила бошлайди, сагитал ҳажми тез ортади. Нафас 
олганда ўғил болаларда кўкрак қафасида пастки қовурғалар, қизларда эса 
юқориги қовурғалар кўтарилади. 
Кўкрак қафаси айланасида ҳам жинсий фарқ бўлади. 
Ўғил болаларда 8 ёшдан 10 ёшгача кўкрак қафасининг айланаси бир 
йилда 1-2 см, 11 ёшдан бошлаб 2-5 см га ортади. 11 яшар ўғил болаларда кўкрак 
қафасининг ўсиши қиз болаларникига қараганда секинлашади. Жинсий вояга 
этиш даврида, ёз ва куз ойларида кўкрак қафасининг айланаси тез ўсади. 
Кўкрак қафасининг ривожланиши скелет мускулларининг ривожланишига ҳам 
боғлиқ. Сузиш, эшкак эшиш ва бошқа жисмоний машқлар билан мунтазам 
равишда шуғулланган одамларда мускуллар билан бирга кўкрак қафаси ҳам 
ривожланади. Бола ноқулай шароитда тарбияланса, жисмоний машқлар билан 
шуғулланмаса, кўкрак қафаси ва мускуллари яхши ривожланмайди. Бола 
партада нотўғри ўтирса, кўкрак қафасининг шакли ўзгаради, бу эса юрак, қон 
томирлар ва ўпканинг тўла-тўкис ривожланмаслигига сабаб бўлади. Бундан 
ташқари, рахит, ўпка сили ва бошқа касалликлар кўкрак қафасининг 
ривожланишдан орқада қолишига сабаб бўлади. Доимо нафасни машқ 
қилдириб борилганда, кўкрак қафаси айланаси ортиб, нафас юрак-томирлар 

---

133 
системаси ривожлана боради.