Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Умуртқа поғонаси.
Умуртқа поғонаси алоҳида-алоҳида умуртқа суяк-
ларининг умуртқалараро тоғайли диск қавати ёрдамида устма-уст жойла-
шишидан ҳосил бўлади. Умуртқа поғонаси скелет ўқи ва таянчи ҳисобланади, 
орқа мияни турли ташқи таъсирдан сақлаб туради. Умуртқа поғонаси юқори ва 
пастки камар оғирлигини энгиллаштиришда қатнашади. Умуртқа ёйлари ва 
таналаридан ҳосил бўлган тэшиклар туташиб умуртқа каналини ҳосил қилади. 
Умуртқа канали юқорида мия қутиси бўшлиғига туташади, пастда эса думғаза 
суягининг тешиги билан тугайди. Умуртқа поғонасининг ёнида умуртқалараро 
тэшиклар бўлиб, бу тэшиклардан орқа мия нервлари, қон томирлар ва лимфа 
томирлари ўтади. 
Умуртқа поғонаси 33-34 та умуртқадан ташкил топган, 7 та бўйин, 12 та 
кўкрак, 5 та бел, 5 та думғаза ва 4-5 та дум умуртқаларига бўлинади. Катта 
одамнинг умуртқа поғонасида 4 та эгрилик бўлиб, биринчи эгрилик бўйин 
қисмида олдинга қараб бўртиб чиққан, иккинчиси кўкрак қисмида, орқага 
бўртиб чиққан, учинчиси бел қисмида олдинга бўртиб чиққан, тўртинчи 
эгрилик думғаза ва дум умуртқаларидан ҳосил бўлиб, бўртиқлиги орқага 
қараган бўлади. Умуртқа поғонасининг эгриликлари боғча ёши охирларида 
ҳосил бўлади, бу эгриликлар бола юрганда билинади, ётганида улар ёзилади. 
ўсмирлик даврида бел эгрилиги вужудга келади. Умуртқа поғонаси суяк-
ларининг суякланиши ўсмирлик давригача, сўнгра катта одамда ҳам давом 
этади. 

---

132 
Бола 10 яшар бўлганда умуртқалар орасидаги тоғай тўқимаси қалин 
бўлиб. 14-15 ёшларда бу тоғай тўқималарида янгидан суякланиш нуқталари 
ҳосил бўлади. 23-26 ёшда умуртқанинг барча қисмлари суякланиши тугайди. 
Умуртқа поғонасининг тез ўсиш жараёни ўғил болаларда қиз болаларга 
нисбатан кечроқ тугайди, шунинг учун ҳам болалар парта, столда нотўғри 
ўтирганда умуртқа поғонаси турли хилда қийшайиб қолиши мумкин. 
Бу бола қад-қоматининг бузилишига, баъзан умуртқа поғонасининг бир 
томонга егилиб қолишига - сколиоз ва бошқаларга сабаб бўлади. Умуртқа 
поронасининг бўйин ва бел қисми жуда ҳаракатчан. Умуртқа поғонаси 
букилади ва ёзилади, ўнгга ва чапга егилади, шимингдек, кўндаланг ўқ 
атрофида бурилади. Унинг ҳаракатчанлиги катталарга қараганда болаларда 
анча юқоридир. Катта ёшли эркакларда умуртқа поғонасининг узунлиги ўртача 
75 см, аёлларда 68 см. га тенг.