Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

БИРЛАМЧИ ҲУЖЖАТЛАР
- бухгалтерия ҳужжатлари бўлиб, хўжалик 
жараёни содир бўлган вақтда тузилади ва уларнинг содир этилганлиги ҳақида 
бирламчи гувоҳнома ҳисобланади. 
Тўлдирилган бирламчи ҳужжатлар хўжалик жараёнларининг ҳисобда акс 
эттиришнинг бошланишидир. Бирламчи ҳужжатларга кассанинг кирим ва чиқим 
ордерлари, юк хатлари, қабул қилиш ва топшириш далолатномалари, нарядлар, 
патталар ва бошқалар мисол бўлади. 
БЛАНКА (фр. Blanc-варақалар)
- зарурий белгилари мавжуд бўлган босма 
кўринишидаги ҳужжат шакли. Бланкалардан бухгалтерия ҳужжатларини тўлдиришда 
фойдаланилади. Бунда босма кўринишидаги намунада ёки қўл ёзувида ҳужжатлар 
тўлдирилади. Бланкалардан фойдаланиш ҳужжатларни тўлдиришни осонлаштиради 
ва тезлаштиради, уларни ягона кўринишига олиб келади. Маълум бир бланкалар 
исроф қилинишининг олдини олиш мақсадида қатъий ҳисобга олинади ва ҳар бирига 
тартиб рақамлари қўйиб чиқилади. Масалан, касса китоби, бош китоб шундай 
бланкалардан ҳисобланади. 
Бош пудратчи ташкилот
– бу буюртмачи билан қурилиш, қурилиш-монтаж ва 
бошқа ишларни олиб бориш бўйича асосий шартномани тузган ҳамда унинг 
бажарилишини тўлиқ ўз зиммасига олган қурилиш ташкилоти.
БРУТТО (итал. brutto-сопол)
- товарларнинг идиши ёки ўрови билан 
биргаликдаги оғирлиги. Товарларнинг бундай оғирлиги баъзи ҳолларда зарур 
бўлсада, лекин товарнинг соф оғирлиги ҳақида аниқ маълумот беролмайди. Бунинг 
учун товарнинг соф оғирлиги (нетто)ни аниқлаш лозим. 

---

411 
БУХГАЛТЕР
- бухгалтерия ҳисоби бўйича мутахассис, «бухгалтер» сўзи 
биринчи марта XV асрда пайдо бўлган. Бухгалтер мутахассислигига биринчи марта 
«Инсбруг» ҳисоб палатаси иш юритувчиси Кристофор Штехер эга бўлган. Умуман, 
бухгалтер маълум бир ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлган ходим ҳисобланади. 
Бухгалтер аниқ бир иш ва маълум хўжалик фаолиятининг ҳисоби ва назоратини олиб 
боради. Лавозими ва бажараётган ишига кўра, бухгалтер катта ва бош бухгалтер 
бўлиши мумкин. Катта бухгалтер бухгалтериянинг бир бўлимини бошқарса, бош 
бухгалтер хўжалик юритувчи субъектнинг бухгал-терияси фаолиятини бошқаради. 
БУХГАЛТЕРИЯ
- бухгалтерия ҳисобини ташкил этадиган ва олиб борувчи 
аппарат. Бухгалтерия мустақил бўлим бўлиб, корхонанинг бошқа бўлимлари 
таркибига кирмайди. Бухгалтерияни бош бухгалтер, агар бош бухгалтер лавозими 
белгиланмаган бўлса, катта бухгалтер бошқаради. 
Бухгалтерия бўлими бухгалтерия ҳисобини ташкил этиши ва олиб бориши 
лозим, хўжалик жараёнларининг қонунийлиги ва мақсадлилигини назорат қилиш, 
ҳисобот тузиш, молиявий қонунларга бўйсунишини таъминлаши ва бошқа 
вазифаларни бажариши лозим.