Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ
- хўжалик ҳисобининг ҳисоб турларидан биридир. 
Бухгалтерия корхона, ташкилот, муассаса ва бирлашмалар хўжалик фаолиятини 
тўлиқ, ҳамма жараёнларини узлуксиз ҳужжатлаштириш ва назорат қилишдир. 
Бухгалтерия ҳисоби корхона, ташкилот, муассаса, вазирлик ва бошқармаларнинг 
фаолият кўрсатиш вақтидан тугатилиш вақтигача бўлган фаолиятини ҳужжатларда 
акс эттириб боради. Бухгалтерия ҳисоби ёзувлари ҳар томондан текширилган 
ҳужжатлар асосида олиб борилади, бу бухгалтерия ҳисобининг назорат аҳамиятини, 
маълумотлар тўғрилигини, ҳисоб кўрсаткичлари аниқлигини таъминлайди.
БУ
ХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ СЧЕТЛАРИ 
- хўжалик маблағлари ва 
уларнинг ташкил топиш манбаларининг алоҳида моддалари бўйича кўрсаткичларни 
олиш усули. Хўжалик жараёни натижасида маблағлар ва уларни ташкил топиш 
манбаларида ўзгаришлар рўй беради. Бу ўзгаришларни ўрганиш, ҳисобда акс 
эттириш учун бухгалтерия ҳисобининг счетларидан фойдаланилади. Счетлар сони ва 
номланиши бухгалтерия счетларининг режасида белгиланади. Бухгалтерия ҳисоби 
қандай ташкил этилганлиги, қайси усулдан фойдаланилаётганлиги ва объектнинг 
турига қараб, счетнинг тузилиши ва ташқи кўриниши турлича бўлади.
ВАЛЮТА СЧЕТЛАРИ
- риспубликамиз ҳудудида ва чет эл валюталарининг 
ҳолати ва уларнинг ҳаракати учун мўлжалланган. Валюта ҳисоби бўйича жара-
ёнларни амалга ошириш ва ҳужжатлаштириш тартиби Ўзбекистон Республикаси 
Молия Вазирлиги, Давлат Солиқ Қўмитаси ва Ўзбекистон Республикаси Марказий 
банкининг низомлари асосида олиб борилади.
ВАСИҚА
- қатъий белгиланган шаклдаги ёзма қарз мажбурияти бўлиб, 
мажбурият муддати тугаганида қарздордан васиқада кўрсатилган суммани тор-
тишувларсиз талаб этиш ҳуқуқини беради. Васиқа қатъий расмий ҳужжат бўлиб, 
қонунчиликда белгиланган мажбурий реквизитлардан бирининг бўлмаслиги, васиқа 

---

412 
кучини йўқотишига олиб келади. Шакл нуқтаи назаридан васиқалар оддий ва 
ўтказувчан бўлади.
ВЕДОМОСТ
- бирламчи ҳужжат ёки ҳисоб регистри. Ведомост йиғма ҳужжат 
бўлиши ҳам мумкин. Ведомостдан бухгалтерия ҳисобининг ҳамма шаклларида ҳам 
фойдаланилади. 
Хўжалик жараёни содир бўлган вақтда тузилган ведомост бирламчи ҳужжат 
ҳисобланади. Йиғма ведомост эса, бир нечта бирламчи ҳужжатлар асосида тузилади. 
Унда бирламчи ҳужжатларнинг маълумотлари йиғилади ва ҳисоб регистрларида 
кейинги ёзувларни амалга оширишни енгиллаштиради. Йиғма ведомостларни 
ҳисоблаш машиналари ёрдамида тузиш самаралидир. Бухгалтерия ҳисобида 
жамғарма ведомостлари, тўлов қайдномаси, ҳисоб-тўлов ведомостлари, қолиштирма 
ведомостлардан фойдаланилади.
ДАЪВО
- даъво қўзғатувчининг талаби. Корхоналар уларга қарздорларга 
(дебиторларга) ўз вақтида тўланмаган қарзлик суммалар учун даъво қўзғатишлари 
лозим. Даъво моддий зарар келтирганларга нисбатан асосли равишда қўзға-тилиши 
зарур.