Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

нейрогуморал
йўл билан мунтазам 
бошқарилиб боради ва организмнинг еҳтиѐжига мослаштирилади. Озуқанинг 
ичакка чиқарилишига сабаб бўладиган рефлектор реаксия адашган нервни 
қўзғатади, натижада ўт пуфаги, ўт йўлларининг силлиқ мускул толалари 
қисқаради ва ўт йўлининг ичак деворига қуйилиш жойидаги сфинктер 
очилиб, ўт ичакка тушади. Симпатик нервнинг қўзғалиши пуфак деворининг 
бўшашишига ва сфинктернинг ѐпилишига олиб келади, натижада ўтнинг 
ичакка чиқарилиши тўхтайди. Ўтнинг рефлектор йўл билан ичакка 
чиқарилишида, пуфакнинг ўт билан нечоғли тўлганлиги ҳам катта рол 
ўйнайди. Жумладан, ўт пуфаки ўт билан қанча яхши тўлган бўлса, унинг 
деворидаги ресепторлар шунча тез таъсирланиб, ўт рефлектор йўл билан 
шунча тез чиқади. Ўт ҳосил бўлиши ва унинг чиқарилишига шартли 
рефлектор фаолият ҳам таъсир қилади. Жумладан, «ѐлғондакам 

---

398 
озиқлантириш» пайтида ўт ҳосил бўлиши ва чиқарилиши кучаяди. Одатдаги 
шроитда ҳайвоннинг озиқаланишига алоқадор хилма-хил таъсиротлар 
муносабати билан ўтнинг ичакка чиқарилишига ва ҳосил бўлишига оид 
шартли рефлекслар ҳосил бўлиб туради. Ўтнинг чиқарилиши шартли 
рефлектор равишда амалга ошиши билан бирга шартли рефлектор йўл билан 
тезда тормозланади ҳам. Масалан, овқат еб турган итга мушукни кўрсацак, ўт 
чиқарилиши рефлектор равишда таққа тўхтайди. Бунда симпатик нерв 
системасининг қўзғалиши ўт чиқарилишининг тўхташига сабаб бўлади.
Нерв системасидан ташқари ўт ҳосил бўлиши ва унинг ичакка 
чиқарилишига хилма-хил гуморал факторлар, ҳар хил моддалар таъсир 
кўрсатади. Чунончи, ўт суюқлигининг ўзи, ўт кислоталари, гастрин, 
секретин, хлорид кислота ва озуқа таркибида бўладиган ҳар хил екстракт 
моддалар ўт ҳосил бўлишини кучайтиради. Ингичка ичакнинг шилиқ 
пардасидан ажраладиган гормон холесистокинин қонга сўрилиб, ўт 
пуфагининг қисқаришини ва ўт йўли сфинктернинг очилишини 
таъминлайди. Гипофизнинг айрим гормонлари ҳам худди шу хилда таъсир 
кўрсатади. Буйрак усти безининг адреналин гормони еса худди симпатик 
нерв сингари таъсир кўрсатиб, ўт чиқарилишини тормозлайди.