Самарқанд давлат архитектура қурилиш

7.7. Xalqaro diversifikatsiya strategiyalari. 
Xalqaro bizneslarga va milliy bozorlarga diversifikatsiya bu 
xalqaro diversifikatsiyaning xususiyati hisoblanadi. Bu holatda 
rahbariyat ko’p sonli strategiyalarni yaratishiga va tadbiq etishiga to’g’ri 
keladi. Ko’p millatli diversifikatsiyalashgan korporasiya rahbariyati 
qaysi mamlakatda qaysi strategik yo’nalishlarga zo’r berish va uni 
muvofiqlash kerakligini yaxshi bilishlari kerak. 
Korporasiyani 
shtab-kvartira 
darajasida 
biznesni 
strategik 
muvofiqlashtirishdan maqsadi korporativ resurslarning qudratini har bir 
milliy 
bozorda 
kompaniyani 
raqobat 
ustunligini 
oshirishga 
yo’naltirishdan iborat. 

---

240 
Xalqaro diversifikatsiyaning rivojlanish bosqichlari. 
1960 yillargacha ko’p millatli korporasiyalar turli mamlakatlarda 
mustaqil joylashgan filliallardan 
foydalanar edilar. Shtab-kvartira 
ko’rinishidagi 
boshqaruvning 
funksiyalari, 
moliyani 
va 
texnologiyani joriy etish va 
eksportni muvofiqlashtirish bilan chegaralanar edi. Mahalliy shart- 
sharoitlarni e’tiborga olish orqali raqobat ustunligiga ega bo’lish, 
texnologiyani joriy etish, ishlab chiqarish nou-xausini, savdo markasini, 
marketing va boshqaruv tajribasini tadbiq etish kichik mahalliy 
raqobatchilarni yengish uchun yetarli edi. 
Ammo 1970 yillarda mahalliy sharoitlarni e’tiborga olish 
strategiyasi o’z samarasini yo’qota boshladi. Amerika, Yaponiya va 
Yevropa kompaniyalari xalqaro savdo-sotiqni liberallashuvi orqali global 
masshtabda xalqaro ekspansiyani amalga oshira boshladilar. Ko’p 
tarmoqlarda raqobat milliy bozorlardan global masshtabga ko’chdi. 
Ayniqsa Yaponiya kompaniyalari past narxlarda yuqori sifatli tovarlarni 
taklif etish orqali xalqaro bozorlarni egallay boshladilar. Raqobatga 
bardosh berish uchun xalqaro kompaniyalar integrasiyalashuvga majbur 
bo’ldilar. Har bir mamlakatda tovar nomenklaturasini ishlab chiqarish 
o’rniga ixtisoslashuv strategiyasini qo’llab, masshtab samarasidan 
foydalanish keng tarqaldi. Kompaniyaning ishlab chiqarish samarasini 
oshirish uchun xalqaro yuk tashish xarajatlarini qoplash ham aniq 
hisoblangan edi. Global strategiya asosida faoliyat yuritadigan xalqaro 
kompaniyalar o’z mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonida past maosh 
to’lashdan, soliqlar pastligidan, qulay valyuta kurslaridan, kredit 
siyosatidan, davlat dotasiyalaridan va eksport kafolatlaridan foydalana 
boshladilar. 
1980 yillarga kelib raqobat ustunligining yana bir manbai paydo 
bo’ldi: bu turdosh diversifikatsiyaning muvofiqligi asosida bir necha 
turdosh global tarmoqlarda kuchli raqobat mavqeini yaratish bo’ldi. 
Diversifikatsiya bir necha global tarmoqlarni qamrab olganda u 
diversifikatsiyalashmagan xalqaro kompaniyadan ustun turadi.