143
Xarajatlar bœyicha raqobat ustunligini yaratish.
Past xarajatlarda
ustunlikni
yaratish
uchun
kompaniya
xarajatlar
zanjiri
raqobatchilarnikiga nisbatan pastroq bo’lishi lozim.
Bunga erishishning ikki yo’li
mavjud:
Resurslardan raqobatchilarga
nisbatan
samaraliroq
foydalanish va xarajatlarga
ta’sir
qiladigan
omillarni
boshqarish.
Kompaniya xarajatlar tuzilmasini shunday qayta tashkil etish kerakki,
bunda xarajatlarni yaratadigan ba’zi elementlar bartaraf etilishi lozim.
Xarajatlarga ta’sir qiladigan omillarni boshqarish.
Xarajatlar
nuqtai-nazaridan kompaniya vaziyati har bir ish ustidagi va ishlab
chiqarishning har bir bosqichidagi xarajatlar bilan aniqlanadi.
Kompaniya xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar quyidagi ikki guruhdan
iborat:
1.
Xarajatlarning tuzilmali omillari, yani biznes tabiati uning asoslari
bilan bog’liq omillar;
2.
Boshqaruv omillari,
yani tashkilot
qay darajada yaxshi
boshqarilishi bilan bog’liq xarajatlar.
5.2. Xarajatlarning biznes tuzilmasi omillari.
1.
Ishlab chiqarish va xizmat ko’lamining kengligini salbiy va ijobiy
samaradorligi. Masalan ishlab chiqarishda tovar assortimentini
kamaytirish va tovarning har xil modellarini ishlab chiqarishning
kalendar rejasini tuzish orqali tejamkorlikka erishish mumkin.
Sotuvchilarni xududiy qulay joylashuvi va sotiladigan tovarlarni
muqobil taqsimoti ham xarajatlarga salbiy yoki ijobiy ta’sir etadi.
2.
O’qitish, tajriba va o’zlashtirish samaradorligi. Tashkil qilish
samarasi, texnologiyani takomillashtirish. Raqobatchilar tovarlari
namunalari bilan taqqoslash orqali o’z tovarlarini rivojlantirish.
3.
Biznesning ishlab - chiqarish tuzilmasidagi boshqa unsurlar bilan
aloqa. Bir bœg’indagi xarajatlar ikkinchi bœg’inda ham xarajatlarni
Past xarajatlar bo’yicha ustun bo’lish
raqobatchilarga
nisbatan
past
xarajatlarni ta’minlashga asoslanadi.
O’z biznesida xarajatlarni samarali
boshqaradiganlar
muvafaqqiyatli
sardorlar hisoblanadi.
144
keltirib chiqaradi. Tuzilma o’zgarishlari orqali harajatlarni
kamaytirish mumkin.
4.
Bir korxona doirasida imkoniyatlarni taqsimlash. Imkoniyatlardan
hamjihatlik bilan foydalanish xarajatlarni kamaytiradi.
5.
Vertikal integrasiya. Bir-necha funksional yoki ta’minot bo’limlari
integrasiyasi raqobatchilar oldida xarajatlar bo’yicha ustunlikni
ta’minlaydi.
6.
Territorial joylashuv. Hudud xususiyatlaridan foydalanish. Firma
laboratoriyasini hattoki ofisini qulay joyga ko’chirib, xarajatlarni
kamaytirish mumkin.
5.3. Xarajatlarning boshqaruv omillari.
1. Birinchi yurish ustunligi va kamchiligi. Taktik fikrlash.
2.
Quvvatlardan
foydalanish
koeffisenti.
Ishlab-chiqarish
quvvatlaridan qancha yuqori foydalanilsa,
xarajatlar shunchalik
pasayadi.
3. Strategik tanlov va ishlab–chiqarish yechimlari. Bunda quyidagi
yo’nalishlarda xarajatlarga ijobiy ta’sir etish mumkin:
Taklif etiladigan mahsulotning nomenklaturasini va assortimentini
ko’paytirish yoki kamaytirish;
Taklif etiladigan xizmatlar ko’lamini kengaytirish yoki kamaytirish;
Tarmoqdagi kompaniyalarga qaraganda oylik maoshni va mukofotni
balandroq yoki pastroq belgilash;
Ilmiy izlanishlarga raqobatchilarga nisbatan ko’proq yoki kamroq
xarajat qilish;
Sotib olinadigan xom-ashyoga raqobatchilarga nisbatan ko’proq yoki
kamroq e’tibor berish.
Xarajatlar zanjirining tuzilmasini qayta qurish.
Asosiy mahsulotni
yaratishning
tejamkor
usullaridan
foydalanib,
ishlab-chiqarishni
takomillashtirish xarajatlarni sezilarli pasaytiradi. Kompaniyaning
xarajatlar
zanjirini qayta tashkil etib, past xarajatlarda ustun bo’lish
yo’llari quyidagilardan iborat:
Mahsulot konstruksiyasini soddalashtirish;
145
Ortiqcha takliflardan voz kechish va faqat asosiy mahsulotni yoki
xizmatni taklif etish xarajatlar tuzilmasini qisqartirishga olib keladi;
Biznesning asosiy jarayonlarini qayta-qurish, majburiy bo’lmagan
ishlar sonini imkoni boricha qisqartirish;
Texnologik jarayonlarni takomillashtirish. Sodda va kamroq kapital
mablag’larni talab qiladigan va yaxshi sozlangan texnologiyadan
foydalanish;
Qimmatbaho
xom-ashyodan
va
juftlovchi
buyumlardan
foydalanishni talab qilmaydigan ish usullarini
yaratish;
Tovarni bevosita yakuniy iste’molchiga sotishni kengaytirish.
Chakana va ko’tara sotuvchilarning (vositachilarning) foydasini
qisqartiradigan va xarajatlarni pasaytiradigan usullarni qo’llash;
Mahsulotni tashish, saqlash va unga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq
xarajatlarni kamaytirish uchun korxonani iste’molchilarga va
ta’minotchilarga yaqinlashtirish;
Raqobatchilarga nisbatan yuqoriroq vertikal integrasiyaga erishish;
«Hamma biron narsaga ega bo’lsin» yondashuvidan voz kechish va
bozorning asosiy talablarini qondirish uchun cheklangan tovarlar
assortimentini taklif etish. Ushbu hol mahsulotning har xil
variantlarini ishlab chiqarish bilan shug’ullanadigan bo’linmalarni
qisqartiradi va xarajatlarni kamaytiradi.
Past xarajatlar asosida muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatadigan
korxonalar mahsulot yaratilishining hamma bo’g’inlarida xom-ashyodan
tejamkorlik bilan foydalanadilar va past xarajatlarda raqobatchilardan
ustun bo’lishga harakat qiladilar. Buning uchun ular hamma mavjud
usullarni qo’llaydilar va biron-bir imkoniyatni e’tibordan chetda
qoldirmaydilar. Past xarajatlar asosida mahsulot
ishlab chiqaruvchilar
odatda xarajatlar bo’yicha yuqori korporativ madaniyatga egadirlar,
ya’ni: binoni va xonalarni bezashdagi oddiylik, rahbarlar hashamati
uchun minimal xarajatlar, keraksiz xarajatlarga yo’l qo’ymaslik,
byudjetni yuqori darajada tashkil etish va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
